Erps-Kwerps

In de wachtkamer bij de dokter en in het OV kun je voorspelbare conversaties opvangen. Zoals gesprekken over de gezondheid. 

“Het gaat zo zijn gangetje. De ene keer wat beter, de andere keer wat minder. Maar mag niet klagen. Dat doe ik dan ook niet. Je moet maar zo denken: de ouderdom komt met gebreken. Pijntje hier, pijntje daar. Och ja, elk mens mankeert wel eens wat. Zo is het leven nu eenmaal.”

Het weer is vaak favoriet. “Wat een weertje, vandaag! Zo schijnt de zon, zo komt het weer met bakken naar beneden. Je weet nooit waar je aan toe bent. Neem je je paraplu mee, blijft het droog. Denk je, nou kan het wel even, regen je kletsnat. Dat hadden we vroeger niet. Tegenwoordig doen ze maar wat. En die Buienradar, daar klopt ook helemaal niks van. Mijn dochter had hem op mijn telefoon gezet. Ik denk dat ik hem er maar weer af laat halen. Vanmorgen heb ik er nog op gekeken. Ik denk, ik kan nu mooi droog naar de halte. Ik was halverwege, en wat denk je? Een hele lading zure appels. Ik ben maar gauw onder een afdakje gaan staan. Tram gemist. Maar ik heb de tijd. Ach ja, met dat weer moeten we leren leven. Iets met de opwarming van de aarde, zeggen ze. Nou, ik moet het nog zien. Bar koud vandaag.”

Station Erps-Kwerps

Dan nog de conversatie tussen een ouder echtpaar. (a) We staan stil. (b) Ja, we staan stil. (a) Misschien moeten we op een andere trein wachten. (b) Ja, misschien staan we daarom wel stil. (a) Kijk, daar komt een trein voorbij. (b) Volgens mij was het een sneltrein. (a) Ja, dat was een sneltrein, daarom moesten we hier wachten. (b) Nou, dan zullen ze ons zo wel weer verder laten gaan. (a) Ja, als-t-ie voorbij is kunnen we weer verder. (b) Kijk, daar gaan we alweer. (a) Ja, we gaan we alweer.”

Die laatste vorm wordt door acteur en columnist Justus van Oel het Erps-Kwerps gesprek genoemd. Erps-Kwerps is een dorp bij Brussel. De naam riep deze associatie bij Van Oel op. Sinds ik die omschrijving heb gelezen valt dat type gesprekken me vaker op. Soms doe ik er zelf aan mee. Ik ben dan ook de helft van een ouder echtpaar.

De gebakken lucht van Pedro Kuit

De BPOC is de Buiten Parlementaire Onderzoekscommissie, opgericht door drs Pieter Kuit en zijn dochter Jade.

Pieter was voorheen dominee. Hij bevestigde voor 700 euro per keer freelance huwelijken en leidde begrafenissen.

Het staat iedereen vrij om zich dominee te noemen. Pieter was dan ook niet echt een dominee. Hij was niet verbonden aan een kerk, er was niemand die zicht had op zijn handel en wandel, Pieter ging gewoon zijn eigen gang. Dat het door hem ingezegend huwelijk binnen de Rooms-Katholieke Kerk geen geldigheid had deerde Pieter niet. Waarschijnlijk vertelde hij dat er ook niet bij.

Toen kwam corona en droogde kennelijke de inkomensbron van Pieter op. Vol overgave stortte hij zich op een nieuw project: de Buiten Parlementaire Onderzoeks Commissie. Vanuit die Commissie spande hij ook tal van rechtszaken aan tegen de overheid.

Eén van de projecten van Pieter was het verhoren van politieagenten die met geweld demonstraties tegen het coronabeleid neer hadden moeten slaan. Uiteindelijk had hij 80 agenten verhoord. Hun getuigenissen zouden publiek verteld worden (‘de naar buiten treding van de 80 agenten’). Maar dat gebeurde maar niet. Elke keer als het moment nabij was ging de bijeenkomst niet door.

Ondertussen kwam Pieter onder vuur te liggen. Hij bleek titelfraude te hebben gepleegd. Hij is nooit aan een universiteit afgestudeerd en mag dus de titel drs niet dragen. Als een haas ging Pieter op alle sites de ‘r’ van drs weghalen. Nu bleef dus alleen de dominee over: dominee Pieter Kuit.

En toen was daar het moment van naar buitentreding van de 80 agenten op het voormalige eiland Urk. En dacht je dat het door ging? Nee, op het laatste moment ging het niet door. Waarom niet? De politie had Pieter bezworen de plechtigheid af te gelasten omwille van de veiligheid. Daar wordt sterk aan getwijfeld, ook in de eigen kring van Pieter. Vrij algemeen wordt beweerd dat die 80 agenten er gewoon niet zijn.

Inmiddels was het hoog tijd voor een nieuw project: de presentatie van een rapport Vaccinatieschade, geheel geredigeerd door gerenommeerde artsen, virologen en immunologen. Het rapport zou begin 2022 verschijnen, maar het verscheen niet. Daarna in april. Maar het verscheen niet. Toen vóór de zomer, maar het verscheen niet.

En nu wordt het eindelijk gepresenteerd: op een geheime locatie in Den Haag, op 28 januari 2023, compleet met beveiliging. Dat het zo lang heeft geduurd wekt verbazing, want één van de adviezen is om per direct te stoppen met vaccineren, want met elke vaccinatieronde vallen er meer doden. Je zou zeggen dat het dus allemaal erg urgent is.

Ondertussen was het de hoogste tijd voor een nieuw project. Er is van alles aan de hand met de steun door de overheid aan Ukraïne. Pieter heeft tal van defensiespecialisten gesproken en die worden verhoord. Vanaf november 2022. Het zou allemaal transparant worden aangekondigd op de agenda van de BPOC. Maar die agenda is helemaal leeg. Er stond geen enkel verhoord ingepland. Niet in november, niet in december, en ook nu niet: niet in januari, niet in februari.

Alle berichten van Pieter zijn voorzien van een doneerknop. Pieter heeft begrepen dat sommige mensen het allemaal niet helemaal vertrouwen. Wat gebeurt er met dat geld. Daarom zullen ook de boekhouding en de begroting voor eind 2022 via de site van de BPOC beschikbaar zijn. Op 31 december was nog niets zichtbaar. En nu nog steeds niet. Pieter handelt in gebakken lucht.

Blijft nog de vraag hoe het is met de vrouw van Pieter. Zij is namelijk gevallen. Hoe komt dat? Dat komt omdat er op elke hoek van zijn woonplaats Alphen aan den Rijn een vaccinatie- en testlocatie is geplaatst. Daardoor was er geen geld meer om stoeptegels recht te leggen. De vrouw van Pieter is dus gevallen door het vaccinatiebeleid van de overheid. Mooier kunnen we het niet maken....

Waar is stadhouder Willem III?

Op een bankje raak ik met een man in gesprek. Hij heeft vandaag de Nieuwe Kerk van Delft bezocht en zit met een prangende vraag. 

Stadhuis en Nieuwe Kerk

In Delft zijn de Oranjes begraven. Daar gaat ook een antiek grapje over. De gids legt aan de Engelstalige bezoekers uit dat daar de ‘oranges’ zijn begraven. Waarop één van de bezoekers zich afvraagt waarom er in een kerk sinaasappelen begraven moeten worden.

Maar terug naar de vraag van de man. Hij mist een Oranje. Het blijkt te gaan om Stadhouder-Koning Willem III , die zowel stadhouder was van de Republiek van de Zeven Verenigde Nederlanden was én Koning van Engeland, Wales en Ierland. Hij was ook Koning van Schotland, maar daar was hij Koning Willem II.

Deze Koning is in Londen begraven. Dat vindt de man niet netjes. Ik moet denken aan een reeks postzegels waarbij één exemplaar ontbreekt. De man vindt kennelijk dat de verzameling  compleet moet zijn.  Daar moet eigenlijk op Europees niveau werk van gemaakt worden, al zal dat lastiger zijn na de Brexit. De man checkt nog even wat ik er van vindt. Hij stelt de vraag zó gesloten dat ik het eigenlijk alleen maar met hem eens kan zijn. Hij was een Nederlander, die moet toch in Nederland begraven worden? Daar is wat voor te zeggen: de eigen geboortegrond. Maar hoe kan dat nu dat hij toch in Engeland begraven ligt. De man verklaart dat uit politieke overwegingen. “Omdat ze een groot land zijn willen ze hem niet teruggeven aan Nederland, want wij zijn maar een klein landje zijn.

Even later voegt zich een vrouw met een opvallend extravagant hoedje bij ons beider gezelschap, terwijl vandaag toch echt de Troonrede niet wordt uitgesproken. Ze stelt zich voor als Elisabeth Barones van der Lely tot Oudewater, aangenaam. Ik zeg dat ik dat een mooie naam vind, maar dat ik alleen maar Henk heet. “Dan bent u niet van adel”, zegt de vrouw.

De man stelt zich niet voor, maar ziet meteen kans om over de heksenverbrandingen in Oudewater te beginnen. Maar mevrouw merkt op dat ze daar niets mee te maken heeft gehad, ze keurt het als zodanig af., maar ze is van later datum.

Zo zie je maar weer: er is altijd gespreksstof en de adel is nog springlevend.

Sekten en andere ongemakken (9)

Een bekend kenmerk van een sekte is het 'wij-zij' denken. Er bestaat een goede binnenwereld en er is een foute buitenwereld.

Ook Dirk de Wachter heeft dit proces beschreven, maar dan aan de hand van de borderline-samenleving. Ook daar verdwijnen de nuanceringen, er zijn geen grijstinten meer, maar het is allemaal zwart-wit.

Een tweede kenmerk binnen het zwart-wit denken is dat van toen en nu, het zwart-wit in de tijd. Vroeger was alles slecht, maar nu heeft de leider het licht gezien. Er wordt radicaal afscheid genomen van het verleden.

In zekere zin valt dat patroon ook te herkennen bij ex verslaafden, zoals mensen die vroeger gerookt hebben en die nu van iedereen alles fout vinden wat waar enigszins met nicotine te maken hebben. Of de ex-alcoholist die een verbod wil op rumbonen.

Geen eigen gevoelens

Individualiteit wordt in een sekte ontmoedigd en bij voorkeur verboden. Iemand met een originele oplossing wordt als een gevaar gezien. Er moet vooral rust en harmonie binnen de groep zijn. “Kijk eens hoe gezellig we het met elkaar hebben en hoe we het eens zijn met elkaar!”

Bij de eigen kleur horen het eigen taalgebruik, de eigen rituelen en soms ook de eigen kleding.

Een bijzonder aspect betreft: de eigen gevoelens. Dat mag natuurlijk niet, dat is zondig. Eigen verlangens worden gelijkgesteld met zondige begeerten. Als je dat van jongsaf aan mee hebt gekregen raak je vervreemd van je eigen gevoelens. Je ontwikkelt je intuïtie niet, je leert niet naar je lichaam te luisteren, je hebt niet door wanneer er een fysieke of psychische alarmbel gaat rinkelen.

Ontleend aan: Reli Detox door Rein Sonneveld. Buijten & Schipperheijn Motief, 2022. 

Sekten en andere ongemakken (6)

Het ingewikkelde is dat niet de feiten, de waarheid, de meeste aandacht trekken, maar de geloofwaardigheid. Iemand die goed gecontroleerd feitelijk nieuws rondstrooit krijgt daardoor mogelijk veel minder likes dan iemand die zijn verzonnen verhaal geloofwaardig weet te brengen.

Eén van de meest opvallende kenmerken van ongezond leiderschap is de onaantastbaarheid. Wie de leider tegenspreekt wordt in diskrediet gebracht. Niet de feiten worden weersproken, er wordt een persoonlijke aanval ingezet. Hij of zij heeft verkeerde contacten, manipuleert met cijfers, wordt betaald door een verkeerde organisatie of een vreemde mogendheid.

Een echte expert kun je narekenen. Hij of zij heeft bronnen bij de hand. Het is niet altijd goed na te gaan in hoeverre de bronnen betrouwbaar zijn, maar je kunt in elk geval tal van checks doen. De ongezonde leider leeft boven zijn stand (Reinier Sonneveld).

Zo voerde ik een keer een gesprek met een Jehovah-Getuige die beweerde dat hij een bepaalde tekst uitlegde op basis van de oorspronkelijke grondtekst van de Bijbel. Dat wordt algemeen gezien als 'de standaard' voor de Bijbeluitleg, de exegese en van die kennis over Gereformeerden maakte hij dus dankbaar gebruik.  Dat moest wel indruk maken. Toen ik vroeg wat er in de grondtekst stond geen de man in verweer. Hij bleek geen enkele kennis van de grondtekst te hebben, maar 'zijn' Bijbel was de meest getrouwe vertaling van de Bijbel. Daar mocht ik beslist niet aan twijfelen, want dan was ik verkeerd bezig. Daar schoof de discussie dus op: ik mocht zelf geen onderzoek doen. Bij navraag bij onze dominee bleek dat er in de Bijbel van de Jehovah-Getuige een cruciaal woord verdwenen was waardoor de tekst een andere wending kreeg. Maar dat mocht dus niet onderzocht worden. De uitlegger stond geen transparantie toe. 

Ook de titel die de leider van een ongezonde groep zichzelf toedicht spreekt boekdelen. David Icke kreeg in 1980 te horen dat hij de zoon van de godheid was, geroepen om een goddelijke boodschap te vertellen, Maharashi Yogi noemt zich de grote goddelijke ziener, Jomanda noemde zich ‘The Lady of the Light’, gebedsgenezer Jan Zijlstra gaf zichzelf de titel ‘Apostolisch Overziener’.

Ook de vader van ‘de kinderen van Ruinerwold’ beweerde dat hij namens een godheid sprak en dat zijn gezag dus onaantastbaar was. Daarbij gebruikte hij o.a. een ritueel zwaard om de kinderen ontzag voor straf in te boezemen. Het was niet hun vader die hen strafte, maar die vader handelde in opdracht. Wie daar aan twijfelde werd nog zwaarder gestraft.

Nee, ze noemen zichzelf nog net geen God, zij zijn het unieke doorgeefluik van de goddelijke boodschap. Niemand kan hen verwijten dat ze zichzelf een godheid noemen, maar juist in die schijnbare nederigheid schuilt het sektarische karakter. Want aan een boodschapper van God mag je nooit twijfelen, want dan twijfel je aan God.

Het is deze ambivalentie die de sekteleider kenmerkt. Onder het mom van nederigheid stelt hij of zij zich onaantastbaar op. Onderzoek naar de bronnen van dat gezag wordt als verraad beschouwd. 

Ononstotelijk bewezen?

De zelfbenoemde drs Pedro Kuit, voorzitter van de Buiten Parlementaire Onderzoeks Commissie BPOC citeert graag uit andere bronnen. Dat mag natuurlijk. Dat doe ik ook heel veel.

Pedro heeft niet aan een universiteit gestudeerd, maar de titel drs deed het goed. Pas toen deze titelfraude ontdekt werd heeft hij snel op internet overal de ‘r’ uit drs verwijderd, zodat hij nu dominee is. Dominee is geen beschermde titel, dus iedereen mag zich dominee noemen. En ooit heeft Pedro Kuit twee jaar dienst gedaan in een kerkelijke gemeente. Het was allemaal snel afgelopen, waarschijnlijk rustte er weinig zegen op zijn werk.

Pedro Kuit staat inmiddels - ook binnen coronasceptische kring - bekend als iemand die veel belooft, maar weinig waar maakt. Zo kondigde hij bijna een jaar lang aan dat 80 agenten openbaar zouden gaan vertellen over de misstanden bij de politie. Die agenten zijn nooit verschenen. De meesten bestaan waarschijnlijk niet en sommigen waren al lang op non-actief gesteld. 
Daarna beloofde hij een 'Vaccinatierapport' dat wetenschappelijk getoetst was. Elke maand en soms ook wekelijks verschenen er berichten dat het rapport zeer binnenkort zou verschijnen. Ook dit rapport is nog altijd - na bijna twee jaar - niet verschenen, maar de 'dominee' heeft nu beloofd dat het eind januari 2023 gepresenteerd gaat worden. Je kunt je opgeven voor de presentatie, maar de beveiliging heeft opdracht gekregen om critici de deur te wijzen. Zoals Els_nadine (zie onder) die de dominee al twee jaar kritisch volgt. 
Om het allemaal spannend te houden vindt de bijeenkomst plaats op een geheim adres in Den Haag. Dat wordt dus flink zoeken. 

Nu heeft de dominee ontdekt dat er een duidelijk verband bestaat tussen vaccinaties en hartfalen. Zeker, dat verband wordt gesuggereerd in de literatuur (Autopsy-based histopathological characterization of myocarditis after anti-SARS-CoV-2 vaccination, Heidelberg, 2022). Maar Pedro knipt en plakt naar hartenlust.

Zo citeert hij uit dit onderzoek dat onomstotelijk zou bewijzen dat myocarditis veroorzaakt wordt door de prik. Zoals ik al eerder heb gemeld moet er een waarschuwingslampje gaan branden als het woord ‘onomstotelijk’ wordt gebruikt. Meestal is er dan iets anders aan de hand.

Volgens Pedro Kuit is dit een onderzoek van zes pathologen die dit verband hebben ontdekt. In werkelijkheid is het een onderzoek door zes artsen vanuit verschillende disciplines.

Volgens Pedro is het onderzoek ‘peer-reviewed’, dat wil zeggen dat het door onafhankelijke bronnen gecheckt is, bijvoorbeeld op oorzaken, verbanden en statistische betrouwbaarheid. Als er nadrukkelijk bij staat dat een onderzoek ‘peer reviewed’ is moeten er alarmbellen gaan rinkelen. Meestal is er dan iets anders aan de hand. Want een artikel geldt pas als wetenschappelijk verantwoord als het ‘peer reviewed’ is. Dat hoef je er dus als buitenstaander niet te vermelden. In dit geval staat ook nergens wie het artikel beoordeeld heeft.

Aan het onderzoek zouden 35 patiënten hebben mee gedaan. Ik kan alvast zeggen dat dat een veel te kleine proef is om algemene conclusies te trekken. Maar 10 van die patiënten deden niet mee, omdat er al een andere doodsoorzaak was gevonden.

Van die overgebleven 25 personen waren er maar vijf bij wie het overlijden mogelijk (!) te maken had met myocarditis. Oftewel: er waren vijf mensen bij wie het hartfalen misschien te wijten was aan vaccinatie.

Het grootschalige en peer reviewed wetenschappelijk onderzoek dat door Pedro Kuit wordt genoemd stelt slechts enkele vragen naar een mogelijk verband. Op basis van dit onderzoek kunnen geen conclusies getrokken worden. Maar Pedro Kuit knipt en plakt het verhaal zo dat het voor hem weer klopt. Het onomstotelijke bewijs is geleverd: vaccinaties leiden tot hartfalen.

Met dank aan Els_nadine, die het draadje over het onderzoek door heeft gegeven. 

Narcisme en verdienmodel

Regelmatig ben ik verbaasd vanwege de topbonussen die CEO's van grote bedrijven binnen weten te harken. En dat zelfs in schaarse tijden met overheidsondersteuning (zoals de baas van Booking.com). Het is de schaamte voorbij.  Charles A O'Reilly (Stanford University) en anderen schreven er een artikel over: "Narcissistic CEOs and executive compensation". 

Mensen met narcisme doen van zich horen door kenmerken als dominantie, een gevoel van eigen grootsheid en weinig empathie. Deze kenmerken maken dat de persoon in kwestie gemakkelijk het voortouw neemt en ook ingrijpende beslissingen durft te nemen.

O’Reilly en anderen vermoeden dat deze kenmerken ook van invloed zijn op de wijze waarop beloningen worden toegewezen. En wat blijkt uit hun onderzoek naar salarissen bij grote bedrijven: degenen die door werknemers van 32 prominente en hoogtechnologische bedrijven als meer narcistisch worden omschreven hebben inderdaad duidelijk hogere beloningspakketten (salaris, bonus, aandelenopties) dan andere leden van managementteams van dezelfde bedrijven.

De auteurs suggereren dat ‘aardig zijn’ niet werkt om meer geld binnen te krijgen. Juist de minder sympathieke manager (die mensen bijvoorbeeld kan intimideren of bang kan maken) is meer in staat om mogelijke concurrenten binnen het team uit te schakelen. Dat geldt ook voor mensen die menen dat ze in financieel opzicht niet zoveel waard zijn als ze zelf denken. Dat wordt als krenking ervaren. Want het motto is: ‘hoe meer ik verdien, des te meer kan de buitenwereld zien hie goed ik ben’. Ze schamen zich dus ook niet voor een hoge plaats in de Quote 500.

De auteurs ontdekten echter ook dat ‘CEO’s die hoger scoren op narcisme, ondanks hun hogere beloning, niet effectiever lijken te presteren dan bedrijven die geleid worden door CEO’s die minder narcistisch zijn’.

De conclusies leiden tot een wonderlijke paradox: "als de (te) grootse plannen van deze narcistische CEO's goed uitpakken worden ze geprezen als visionairs en prijken ze op de omslagen van zakenbladen. Wanneer deze zelfde kenmerken er echter voor zorgen dat ze falen, zijn dezelfde narcisten in staat om hele bedrijven en al het beschikbare kapitaal te vernietigen."

Sekten en andere ongemakken (4)

Het ingewikkelde is dat niet de feiten, de waarheid, de meeste aandacht trekken, maar de geloofwaardigheid. Iemand die goed gecontroleerd feitelijk nieuws rondstrooit krijgt daardoor mogelijk veel minder likes dan iemand die zijn verzonnen verhaal geloofwaardig weet te brengen.

Je moet dus een goede PR en goede communicatieve vaardigheden hebben om je verhaal aan de man (m/v) te brengen. In de jaren ’70 verschenen de uitkomsten van een onderzoek met als titel ‘Voters vote beautiful’. Daaruit kwam naar voren dat niet de inhoud van de politieke standpunten ‘dé’ bepalende factor was voor veel kiezers, maar het al dan niet evenwichtige en betrouwbare uiterlijk. Een ter zake zeer deskundig financieel expert met een rommelige uitstraling legde het af tegen een charlatan met een goed verhaal.

Binnen de bewegingen die zeer kritisch staan ten opzichte van de corona-maatregelen zijn o.a. de namen Willem Engel (Viruswaarheid) en Pedro Kuit (Buiten Parlementaire Onderzoeks Commissie) bekend geworden. Willem Engel presenteerde zich als deskundige op talrijke terreinen van de medische wetenschap, zoals virologie en immunologie, maar hij studeerde farmacologie. Daarnaast heb je Pedro Kuit, die zich drs noemde. Dat bleek hij niet te zijn, hij heeft ooit een studie HBO theologie gevolgd. Tegenwoordig noemt hij zichzelf dominee.

Beiden huldigen vergelijkbare standpunten en spannen aan de lopende band rechtszaken aan. Beiden beloven ook steeds met rapporten en cijfers te komen, maar blijven regelmatig in gebreke. Zo kondigde Pedro Kuit een half jaar lang een presentatie aan met 80 agenten die zouden vertellen hoe slecht het klimaat binnen de politie is. Die presentatie is er nooit gekomen. Sinds januari 2022 kondigt hij maandelijks een deskundigenrapport vaccinatieschade aan. Dat rapport is nog altijd niet verschenen. Willem Engel kondigt al twee jaar lang rapporten aan waaruit o.a. moet blijken hoezeer factcheckers betaald worden door Big Pharma. Die cijfers zijn nog altijd niet verschenen.

Dezelfde boodschappen, vergelijkbare kritiek en beide heren blijven bij herhaling in gebreke. En toch heeft Willem Engel vele malen meer volgers en harkt hij waarschijnlijk ook veel meer geld binnen. Beiden hebben overigens nooit een goede verantwoording gegeven van de giften die ze binnen krijgen, hoewel ze dat wel hebben beloofd.

Waarom Engel wél en Kuit niet? Engel heeft op een bepaalde manier voor sommige mensen charisma en Kuit heeft dat totaal niet.

Geloofwaardigheid speelt wel een rol bij de aanhang. Het verhaal moet geloofwaardig overkomen. Daarom begrijp ik niet helemaal waarom het verhaal van de ‘reptillians’ door zoveel mensen gevolgd wordt. Een andere theorie, die van de ‘flat earthers’, blijkt veel minder aanhangers te kennen. Mogelijk is dat zo omdat die laatste theorie controleerbaar is: op alle foto’s van de aarde is de aarde rond, het is dus moeilijk om te blijven geloven dat de aarde plat is. De reptillians passen meer is sprookjesachtige verhalen en in de gamewereld en zijn minder controleerbaar.

“Succes” en “aanhang” zeggen niet zoveel over de waarheid, schrijft Reinier Sonneveld. Als je maar lang genoeg onderzoek in diskrediet brengt, wetenschap verdacht maakt, iedereen buiten je eigen kring zwart maakt, zelf nadenken over wat de leider presenteert ontmoedigt door de andere meningen te diskwalificeren ontstaat er een moment waarop de deelnemers steeds minder zelf na gaan denken. Dat is het moment waarop de sekteleider zijn kans grijpt. Liefst met doneerknop.

Reinier Sonneveld, Reli Detox, Buijten & Schipperheijn Motief, 2022

Sekten en andere ongemakken (3)

De meeste sekteleiders hebben geen plan vooraf. Ze belanden in een applauskolk. Vervolgens maken ze gebruik van die draaikolk door anderen mee te sleuren. 

Wat waarheid is, doet er voor de sekteleider niet toe. Hij maakt handig gebruik van de onzekerheid van mensen. “Je bent onzeker en ik heb de oplossing, luister maar naar mij”.

David Icke

Een charismatisch sekteleider kan de meest vreemde beweringen uiten en het wordt nog geloofd ook. Neem David Icke. Hij noemde zichzelf in 1999 de zoon van God die een opdracht had voor de wereld. Een deel van zijn boodschap ging over een groot complot waar Joodse mensen een groot aandeel in hadden (vooral de familie Rothschildt). Zo’n massief complot: dat wil er nog wel een beetje in. Die mensen hadden ook Hitler gefinancierd en vervolgens aan de macht geholpen. Hier wordt het al wat ingewikkelder: zou de familie echt uit zijn geweest op de vernietiging van het eigen volk. Maar tenslotte komt Icke met zijn verhaal van de reptillians: in hun vrije tijd veranderen al die mensen in reptielen. Toen een journalist hem onlangs vroeg hoe hij dat wist zei Icke: “Daar heb ik jaren onderzoek naar gedaan, het is bewezen”.

Ik zou zeggen: punt 1 kan nog, al is het waarschijnlijk een waanbeeld. Punt 2 is al ingewikkelder. Maar punt 3, het idee van de reptillians, heeft alle trekken van een bizarre waan. Daar gelooft toch niemand in. Maar in werkelijkheid heeft dit idee van Icke inmiddels waarschijnlijk honderdduizenden volgers. En dat terwijl zijn enige bewijs is dat hij onderzoek heeft gedaan dat door niemand controleerbaar is.

Social media

Tot rond het jaar 2000 bleven deze ideeën tamelijk beperkt in eigen kring. Met de komst van internet en social media is hun kracht enorm toegenomen en daarmee de aanhang ook. Iemand leest zo’n berichtje, vind het eigenlijk wel een aardig idee, en klakklak, stuurt het door naar tal van andere mensen. Binnen een paar dagen hebben duizenden mensen het gelezen. Vervolgens kom je het steeds vaker tegen. En – zo is het idee – hoe vaker je het tegen komt, des te meer moet het wel waar zijn.

Let wel: niemand heeft onderzoek gedaan en als het om grotere artikelen gaat is alleen de kop maar gelezen, maar toch doet de boodschap zijn werk, zonder dat er een check naar de waarheid tussen zit.

Heiko Schöning

Op die manier worden ook mensen op het schild gehesen. De voorzitter van de kritische Duitse artsenvereniging Ärtze für Aufklärung, werd in de eerste publicaties een Hamburgs arts genoemd. Vervolgens bleek hij gepromoveerd te zijn, en daarna werd hij ook af en toe hoogleraar genoemd. Hij blijkt directeur te zijn geweest van een fabriek voor medische hulpmiddelen, die failliet is gegaan. In Hamburg kent geen arts collega Heiko Schöning, hij komt niet in de lijst met artsen voor in zijn woonplaats, en in Berlijn, waar hij medicijnen gestudeerd zou hebben, is zijn naam ook onbekend.

Het verhaal over zijn deskundigheid en opleiding deed al een jaar de ronde zonder dat er gecheckt werd wie hij werkelijk was. Ondertussen maakte hij dankbaar gebruik van zijn status als arts, waardoor mensen eerder zijn verhaal geloofden. 

Sekten en andere ongemakken

Reinier Sonneveld schreef een boek over onvrijheid als gevolg van sektarisch denken. Hoe raken mensen vast in de strikken van een religieus leider of van een groep? Maar hij schrijft ook dat dit proces breder ligt dan alleen bij sekten.

Sonneveld noemt daarbij o.a. de flat-earthers, QAnon, antivaxers en Trump-activisten. Er bestaan duizenden politieke, therapeutische en commerciële sektes. Veel van wat als zelfontwikkeling, activisme en therapie verkocht wordt, blijkt vervolgens uitbuiting.

Daarnaast vul ik nog aan dat sektarisch denken en de daarop volgende onvrijheid ook kan ontstaan in de therapeutische één op één relatie: de behandelaar (‘goeroe’) die het individuele patiënt van hemzelf afhankelijk maakt en meestal vervolgens ook financieel en fysiek uitkleedt.

Religieuze manipulatie komt vaak voor in golven. Er zijn periodes waarin het minder lijkt te worden, om vervolgens opeens weer steeds nadrukkelijker aanwezig te zijn binnen de samenleving. In de jaren ’60 waren tal van deze bewegingen actief, maar ook nu weer. Internet geeft deze bewegingen een extra ‘boost’.

Gemeenschappelijk kenmerk van deze bewegingen is de angst. Er zijn veel veranderingen binnen de samenleving, waardoor mensen zichzelf onveiliger gaan voelen. Sekteleiders spelen daar handig op in. Ze wakkeren de angst aan en melden vervolgens dat bij hen de oplossing te vinden is. Meestal met doneerknop.

Het eerste thema dat speelt is het aanwakkeren van de angst. Het gaat niet goed met de wereld of met de persoon in kwestie. Het tweede aspect is de rol van de redder. Gelukkig: er is een oplossing. En die oplossing: die heb ik of die hebben wij in handen.

De leider zet vervolgens een expertval, waar hij vaak zelf al eerder in is getrapt (door te gaan denken dat hij het allemaal precies weet). Hij gebruikt grote woorden (vaak ook in religieus klinkende termen) en benoemt zichzelf als deskundige. Hij is de onvermijdelijke sleutelfiguur die het probleem op kan lossen.

Reinier Sonneveld: Reli Detox. Buijten & Schipperheijn Motief, 2022.