Helenaveen

In een zeer Rooms-Katholieke omgeving staat een protestantse kerk. Daar moet een geschiedenis aan vast zitten. 

De weg door het Griendtsveen

Het dorp Helenaveen ligt op de grens van Noord-Brabant en Limburg, aan de zuidrand van één van de mooiste gebieden die ik ken: het ongerepte veengedeelte van de Peel.

Het dorp is genoemd naar de vrouw van Jan van de Griendt, die hier een groot perceel aan veengrond had gekocht. De veenlaag was tot zeven meter dik. Dus voorlopig kon hij vooruit met het turfsteken. Er werd een particulier kanaal gegraven: de Helenavaart. Het turfstrooisel werd door heel Europa aangekocht. Er viel flink geld mee te verdienen.

Griendtsveen

Oeps, dacht de nabijgelegen gemeente Deurne: we vissen achter het net. Ze sloegen dus ook aan het turfsteken. Maar ze mochten geen gebruik maken van de Helenavaart.  Dus groeven ze parallel het Kanaal van Deurne. Omdat er veel werkloosheid was was dit een aardige bron van werkverschaffing.

Het aardige van de heer Van de Griendt was dat hij de turfstekers ook een stuk grond gaf waar ze hun groenten konden verbouwen en een paar schapen of geiten konden houden.

De protestantse kerk van Griendtsveen

De turfstekers kwamen o.a. uit Drenthe en Overijssel. Daar had men veel ervaring met het op grote schaal steken van turf. Zo ontstond er in het Rooms-Katholieke zuiden een protestantse enclave met een Hervormde kerk. Je kunt hier nog elke zondag naar de kerk, maar door de vergrijzing vermindert het aantal kerkgangers. Zelfs de dominee is hoogbejaard.

Het dorp Helenaveen valt onder de gemeente Deurne. Het dorp telt 800 inwoners en is beschermd dorpsgezicht. De afgelopen jaren is het aantal inwoners met bijna 10% gedaald. Er moet hier dus nog woonruimte te vinden zijn.

Bij de gemeenteraadsverkiezingen deden de 'lokalo's' het goed: de partijen Deurne NU!, Deurne DOE! en Transparant Deurne behaalden samen 350 van de bijna 450 uitgebrachte stemmen. In de gemeenteraad van Deurne zit het oudste lid namens de Partij 50-plus, de rest van de raadsleden is veel jonger. Het klopt allemaal weer precies. 

Langs de Helenavaart

Ten zuiden van Helenaveen ligt de buurtschap Belgenhoek, genoemd naar de Belgen die betrokken waren bij het graven van het zuidelijke deel van de Helenavaart. Het kanaal is in totaal bijna 16 km. lang en meandert voortdurend langs de provinciegrens.

Behalve de autoweg tussen Eindhoven en Venlo is er weinig wat de rust verstoort: wat is dít een verstild gebied. Een buurtschap is de Belgenhoek, genoemd naar de Belgen die betrokken waren bij het graven van het zuidelijke deel van de Helenavaart. Het kanaal is in totaal bijna 16 km. lang en meandert voortdurend langs de provinciegrens.

Omdat het gebied vrij ongerept is geniet het bescherming als erfgoed. Dat geldt ook voor de dorpen Griendtsveen en Helenaveen. In Griendtsveen staat een standbeeld voor Toon Kortooms met zijn boek 'Mijn kinderen eten turf'. 

De Dark Triad

Jan Vlek wees al op het bestaan van de Dark Triad. In de psychologie en met name binnen de management-psychologie is deze term bekend geworden: de donkere driehoek. In tegenstelling tot wat de naam doet vermoeden heeft dit niets met pure chocolade te maken. 

Zoals je in het schema kunt zien vormt ‘de donkere driehoek’ een combinatie van machiavellisme, narcisme en psychopathie. Er bestaat speciale vragenlijsten voor om deze combinatie vast te stellen. Degenen die verdacht worden van deze kenmerken hebben als gemeenschappelijk kenmerk dat ze de vragenlijsten liever niet invullen.

Een paar kenmerken die wijzen op deze ‘dark triad’:

1. De omgang met woede. Normale boosheid is dat iemand met enige stemverheffing gaat spreken of rode vlekken in de nek krijgt. Dat laatste kun je voorkomen door een coltrui te dragen of door een lange baard te laten staan. Bij mensen met kenmerken van de ‘dark triad’ missen de nuances: de boosheid kan onverwachts komen, disproportioneel zijn en mensen extreem onder druk zetten. Het zou best eens zo kunnen zijn dat de beschuldigingen die de afgelopen maanden in de pers kwamen over grensoverschrijdend gedrag te maken hadden met deze aspecten. Even gevaarlijk is de passieve agressie, maar dat is een verhaal apart.

2. Pestgedrag. Pestgedrag is onder de gordel, bedoeld om iemand te kleineren. Negeren kan hier ook onder vallen: degene die gepest wordt, wordt niets meer gevraagd. Roddels, het verspreiden van kwade geruchten, kan ook onder het pestgedrag vallen.

3. Manipulatie is een typisch kenmerk van machiavellisme. Als iemand deze trekken heeft probeert hij of zij vaak via een verborgen omweg het doel te bereiken. Bekend bij het machiavellisme is het kameleon-gedrag: de persoon vertoont naar de één heel ander gedrag dan naar de ander. Ook kan de omgeving op een dwaalspoor worden gezet: doel A wordt nagestreefd, maar uiteindelijk blijkt men onverwachts bij doel B uit te komen.

4. Dominant gedrag is vooral een kenmerk van narcisme. Narcisten zijn niet goed in samenwerking, ze zijn bepalend. Het doel is dat ze zelf centraal komen te staan. Een werknemer komt met een mooi idee en de narcist vertelt vervolgens aan de buitenwereld dat hij dat idee bedacht heeft. Eén van de groepen narcisten is de ‘overte’ narcist die er alles aan doet om maar in de schijnwerpers te blijven.

Delroy Paulhus en Kevin Williams, psychologen aan de Universiteit van British Columbia (Canada) , stelt dat de kenmerken van narcisme, machiavellisme en psychopathie elkaar overlappen, maar dat het toch om verschillende accenten gaat.

Duidelijk gemeenschappelijke kenmerken van de Dark Triad zijn: oneerlijkheid en een gebrek aan nederigheid.  In: Paulhus, DL, en Williams, KM (2002). De donkere triade van persoonlijkheid: narcisme, machiavellisme en psychopathie. Journal of Research in Personality, 36 (6). 

Goedereede

Als Lonely Planet ergens reclame voor maakt komen er vervolgens drommen toeristen naar toe. Zóveel dat de sfeer in zo'n plaats er schade door leidt of dat het milieu ernstig overbelast raakt. Gelukkig heeft dit weblog niet die invloed. Dus durf ik best weer eens over Goedereede te schrijven.

Goedereede is een stadje op het eiland Goeree dat één geheel vormt met Overflakkee. Het is een zeer oud stadje: de Romeinen beheerden hier al een haven. Er is zelfs een Romeins fort geweest.

Vanaf de derde eeuw was er sprake van een stijging van de zeespiegel waardoor de omgeving onbewoonbaar werd. Maar toen de zeespiegel weer daalde kwam hier een veilige ankerplaats voor schepen: ‘een goede rede’. Uit die ankerplaats ontstond een nederzetting die in het jaar 1312 stadsrechten kreeg.

De toren van de Sint Catharijnekerk (rond 1400)

Straatbeeld in Goedereede

Het hoogtepunt van Goedereede is de stompe kerktoren die doet vermoeden dat men grotere plannen had. Inderdaad waren er in de 15e eeuw plannen voor een hoge toren annex grote kerk, maar het geld raakte op. Later diende de kerktoren als vuurtoren, er werd letterlijk vuur gestookt op de bovenste verdieping van de toren. De toren raakte buiten vuurtorenbewustzijn toen er op de westpunt van Goeree een nieuwe hoge vuurtoren in gebruik werd genomen.

In de toren is nu nog een Torenmuseum gevestigd. In de toren hangt een klokkenspel van 52 klokken. De beroemde beiaard van de Sint Bavo in Haarlem telt 47 klokken. Ik bedoel maar…

Statige huizen aan de haven

Maar als we de aandacht weer verleggen naar de plaats Goedereede: kijk eens naar die grootse huizen aan de voormalige haven! Het zijn woonhuizen die getuigen van grote welvaart in het verleden. En dat in een minuscuul klein stadje van een paar straten groot in een uithoek van de provincie Zuid-Holland!

Dat rijkdom vergankelijk is hebben de inwoners van Goedereede ook ervaren. Men moest wel hard werken om het hoofd boven water te houden. In 1418, 1421, 1482, 1530, 1570, 1618 en 1682 werd de plaats grotendeels verwoest door óf overstroming óf brand. Daarnaast werd de stad meerdere malen geteisterd door oorlogsgeweld.

Maar ook door oorlogsgeweld werd de stad getroffen: in 1418, in 1490 (door een legertje uit Zevenbergen) en in datzelfde jaar ook nog eens door de Hoeken die met de Kabeljauwen in oorlog waren. Kort daarvoor, in 1482, was een groot deel van de stad in de as gelegd doordat een inwoner vurige as op straat had gegooid. Als je dat allemaal achter elkaar leest dan zie je dat iedere generatie te maken kreeg met enorme rampen.

De pastoor van Goedereede, Adriaen Florisz. Boeyens, is de enige Nederlanders die Paus is geworden: paus Adrianus de Zesde. Zijn woning is nu een hotel geworden, compleet met Pausenkamer.

Kreek achter het oude dorp Goedereede

Vlak na het overlijden van paus Adrianus werd deze streek protestants, met een sterk bevindelijke inslag. De SGP kreeg hier jarenlang veruit de meeste stemmen. Bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen won het CDA in Goedereede echter de verkiezingen. Binnen de gemeenteraad van de gemeente Goeree-Overflakkee bleef de SGP naast een lokale partij de grootste partij.

Molen de Windvang

Een bijzondere vermelding komt toe aan de Groep Jan Zwerus met één zetel in de gemeenteraad. Jan Zwerus wilde de hondenbelasting afschaffen omdat die een melkkoe voor de gemeente was geworden. Maar toen hij gekozen was kreeg hij bonje met die andere leden van zijn Groep, die daarop op eigen houtje verder gingen.

De tweeduizend inwoners van Goedereede kunnen twee keer op zondag naar de Catharinakerk, die los van de toren staat of naar het gebouw van de Hersteld Hervormde Gemeente.

Ook de molen de Windvang moet bestudeerd worden. Een alleenstaande moeder scharrelt er wat rond met haar kroost, een stuk of tien kuikens. Het is dus een kip. Vader Haan heeft de drukte van het gezin. voortijdig verlaten Ondanks dit grote aantal raakt moeder kip niet in paniek.

Molen De Windvang dateert van rond 1700 en werd gebouwd als korenmolen. Als er voldoende wind staat laat de molenaar hem op zaterdag draaien voor het publiek. Niks elektrisch, gewoon op windkracht. 

Sekten en andere ongemakken (4)

Het ingewikkelde is dat niet de feiten, de waarheid, de meeste aandacht trekken, maar de geloofwaardigheid. Iemand die goed gecontroleerd feitelijk nieuws rondstrooit krijgt daardoor mogelijk veel minder likes dan iemand die zijn verzonnen verhaal geloofwaardig weet te brengen.

Je moet dus een goede PR en goede communicatieve vaardigheden hebben om je verhaal aan de man (m/v) te brengen. In de jaren ’70 verschenen de uitkomsten van een onderzoek met als titel ‘Voters vote beautiful’. Daaruit kwam naar voren dat niet de inhoud van de politieke standpunten ‘dé’ bepalende factor was voor veel kiezers, maar het al dan niet evenwichtige en betrouwbare uiterlijk. Een ter zake zeer deskundig financieel expert met een rommelige uitstraling legde het af tegen een charlatan met een goed verhaal.

Binnen de bewegingen die zeer kritisch staan ten opzichte van de corona-maatregelen zijn o.a. de namen Willem Engel (Viruswaarheid) en Pedro Kuit (Buiten Parlementaire Onderzoeks Commissie) bekend geworden. Willem Engel presenteerde zich als deskundige op talrijke terreinen van de medische wetenschap, zoals virologie en immunologie, maar hij studeerde farmacologie. Daarnaast heb je Pedro Kuit, die zich drs noemde. Dat bleek hij niet te zijn, hij heeft ooit een studie HBO theologie gevolgd. Tegenwoordig noemt hij zichzelf dominee.

Beiden huldigen vergelijkbare standpunten en spannen aan de lopende band rechtszaken aan. Beiden beloven ook steeds met rapporten en cijfers te komen, maar blijven regelmatig in gebreke. Zo kondigde Pedro Kuit een half jaar lang een presentatie aan met 80 agenten die zouden vertellen hoe slecht het klimaat binnen de politie is. Die presentatie is er nooit gekomen. Sinds januari 2022 kondigt hij maandelijks een deskundigenrapport vaccinatieschade aan. Dat rapport is nog altijd niet verschenen. Willem Engel kondigt al twee jaar lang rapporten aan waaruit o.a. moet blijken hoezeer factcheckers betaald worden door Big Pharma. Die cijfers zijn nog altijd niet verschenen.

Dezelfde boodschappen, vergelijkbare kritiek en beide heren blijven bij herhaling in gebreke. En toch heeft Willem Engel vele malen meer volgers en harkt hij waarschijnlijk ook veel meer geld binnen. Beiden hebben overigens nooit een goede verantwoording gegeven van de giften die ze binnen krijgen, hoewel ze dat wel hebben beloofd.

Waarom Engel wél en Kuit niet? Engel heeft op een bepaalde manier voor sommige mensen charisma en Kuit heeft dat totaal niet.

Geloofwaardigheid speelt wel een rol bij de aanhang. Het verhaal moet geloofwaardig overkomen. Daarom begrijp ik niet helemaal waarom het verhaal van de ‘reptillians’ door zoveel mensen gevolgd wordt. Een andere theorie, die van de ‘flat earthers’, blijkt veel minder aanhangers te kennen. Mogelijk is dat zo omdat die laatste theorie controleerbaar is: op alle foto’s van de aarde is de aarde rond, het is dus moeilijk om te blijven geloven dat de aarde plat is. De reptillians passen meer is sprookjesachtige verhalen en in de gamewereld en zijn minder controleerbaar.

“Succes” en “aanhang” zeggen niet zoveel over de waarheid, schrijft Reinier Sonneveld. Als je maar lang genoeg onderzoek in diskrediet brengt, wetenschap verdacht maakt, iedereen buiten je eigen kring zwart maakt, zelf nadenken over wat de leider presenteert ontmoedigt door de andere meningen te diskwalificeren ontstaat er een moment waarop de deelnemers steeds minder zelf na gaan denken. Dat is het moment waarop de sekteleider zijn kans grijpt. Liefst met doneerknop.

Reinier Sonneveld, Reli Detox, Buijten & Schipperheijn Motief, 2022

Sekten en andere ongemakken (3)

De meeste sekteleiders hebben geen plan vooraf. Ze belanden in een applauskolk. Vervolgens maken ze gebruik van die draaikolk door anderen mee te sleuren. 

Wat waarheid is, doet er voor de sekteleider niet toe. Hij maakt handig gebruik van de onzekerheid van mensen. “Je bent onzeker en ik heb de oplossing, luister maar naar mij”.

David Icke

Een charismatisch sekteleider kan de meest vreemde beweringen uiten en het wordt nog geloofd ook. Neem David Icke. Hij noemde zichzelf in 1999 de zoon van God die een opdracht had voor de wereld. Een deel van zijn boodschap ging over een groot complot waar Joodse mensen een groot aandeel in hadden (vooral de familie Rothschildt). Zo’n massief complot: dat wil er nog wel een beetje in. Die mensen hadden ook Hitler gefinancierd en vervolgens aan de macht geholpen. Hier wordt het al wat ingewikkelder: zou de familie echt uit zijn geweest op de vernietiging van het eigen volk. Maar tenslotte komt Icke met zijn verhaal van de reptillians: in hun vrije tijd veranderen al die mensen in reptielen. Toen een journalist hem onlangs vroeg hoe hij dat wist zei Icke: “Daar heb ik jaren onderzoek naar gedaan, het is bewezen”.

Ik zou zeggen: punt 1 kan nog, al is het waarschijnlijk een waanbeeld. Punt 2 is al ingewikkelder. Maar punt 3, het idee van de reptillians, heeft alle trekken van een bizarre waan. Daar gelooft toch niemand in. Maar in werkelijkheid heeft dit idee van Icke inmiddels waarschijnlijk honderdduizenden volgers. En dat terwijl zijn enige bewijs is dat hij onderzoek heeft gedaan dat door niemand controleerbaar is.

Social media

Tot rond het jaar 2000 bleven deze ideeën tamelijk beperkt in eigen kring. Met de komst van internet en social media is hun kracht enorm toegenomen en daarmee de aanhang ook. Iemand leest zo’n berichtje, vind het eigenlijk wel een aardig idee, en klakklak, stuurt het door naar tal van andere mensen. Binnen een paar dagen hebben duizenden mensen het gelezen. Vervolgens kom je het steeds vaker tegen. En – zo is het idee – hoe vaker je het tegen komt, des te meer moet het wel waar zijn.

Let wel: niemand heeft onderzoek gedaan en als het om grotere artikelen gaat is alleen de kop maar gelezen, maar toch doet de boodschap zijn werk, zonder dat er een check naar de waarheid tussen zit.

Heiko Schöning

Op die manier worden ook mensen op het schild gehesen. De voorzitter van de kritische Duitse artsenvereniging Ärtze für Aufklärung, werd in de eerste publicaties een Hamburgs arts genoemd. Vervolgens bleek hij gepromoveerd te zijn, en daarna werd hij ook af en toe hoogleraar genoemd. Hij blijkt directeur te zijn geweest van een fabriek voor medische hulpmiddelen, die failliet is gegaan. In Hamburg kent geen arts collega Heiko Schöning, hij komt niet in de lijst met artsen voor in zijn woonplaats, en in Berlijn, waar hij medicijnen gestudeerd zou hebben, is zijn naam ook onbekend.

Het verhaal over zijn deskundigheid en opleiding deed al een jaar de ronde zonder dat er gecheckt werd wie hij werkelijk was. Ondertussen maakte hij dankbaar gebruik van zijn status als arts, waardoor mensen eerder zijn verhaal geloofden. 

Milou

Milou bleek heel snel te wennen in ons huis.

Milou bestudeert de klok

Eerst maakte ze een rondje door overal aan te ruiken. Het tweede rondje gaf ze kopjes tegen alle voorwerpen en meubels. Dat deed ze soms zó stevig dat ik bang was dat ze een hersenschudding op zou lopen.

Daarna vond ze het welletjes. Het hele huis was van haar geurvlag voorzien en goedgekeurd.

Gisteravond zat ze minutenlang op de tafel naar één plek op de muur te kijken. Ik dacht: ze zit toch niet te kijken naar iets wat er niet is? Een welig bloeiende psychose is ook bij een poes schadelijk.

Het bleek dat ze naar de secondenwijzer van de klok aan het kijken was. Die tikte gaatjes in de stilte. Binnenkort kan ze klokkijken....

Alzheimer en vasculaire dementie

Enkele verschillen tussen Alzheimer (eerste twee fasen) en vasculaire dementie.

 De ‘a’ is een kenmerk van ‘Alzheimer’, de ‘b’ van vasculaire dementie.                            

1. Motoriek:         

1 a. Normaal                        

1 b. Onzeker looppatroon, schuifelen

2. Cognitief tempo:

2 a. Normaal, maar vreemde associatieve stappen in het denken

2b. Vertraagd, dus ook langzaam tempo

3. Ziekte-inzicht: 

3 a. Verminderd tot afwezig  

3 b. Besef van achteruitgang

4. Geheugen (korte termijn)          

4 a Denkstoornissen leiden  tot verstoord geheugen, trage opname van recente informatie

4 b Veel moeite om informatie boven te halen, vooral de recente informatie

5. Geheugen (lange termijn)

5 a. Hoe langer geleden, des te beter

5 b Informatie uit 2020 is opgeslagen, net zoals informatie uit 1980

6. Spraak:            

6 a. Wijdlopig, herhalend      

6 b. Onzeker, woordvindproblemen

7. Taalbegrip:      

7 a. Afasie, woorden niet herkennen, misverstaan van informatie   

7 b. Moeite met snelle sprekers, met complexe verhalen, meer tijd nodig om taal te verwerken                                                                                                

8. Schrijven:        

8 a. Intacte stijl,  maar veel taalfouten, herhalingen

8 b. Schrijven gaat moeizamer, maar geen taalfouten                                                            

9. (Hoofd) rekenen:         

9 a. Moeizaam tot onmogelijk        

9 b. Traag, meer stappen tegelijk lukt niet

10. Tekenen:       

10 a. Verstoord, ‘vreemd’        

10 b. Intact, mits niet te complex

11. Praktisch handelen:         

11 a. Blijft steken, niet begrijpen, zich herhalende handelingen        

11 b. Vertraagd, één ding tegelijk

12. Stemming:      

12 a. Normaal tot druk (boos, geagiteerd) 

12 b. Gedrukt, gelaten, apathisch

Samengevat kun je stellen dat mensen met Alzheimer minder ziekte-inzicht hebben en als ze het wel beseffen proberen ze hun tekorten te camoufleren. Het beeld van Alzheimer in de eerste fasen is vooral grillig. Mensen met vasculaire dementie hebben meer ziekte-inzicht (en zijn daardoor ook eerder somber). Het beeld oogt minder grillig en is voor de omgeving meer voorspelbaar. 

Even voorstellen…

Een half jaar na het overlijden van Ringo is Milou gisteren bij ons komen wonen. 

Milou houdt van overzicht

Milou is een zes jaar oude poes. Haar moeder is een cyper, en haar vader een Abessijn.

Ik weet niet of jullie Abessijnen kennen, maar die hebben geen hoogtevrees. Ze klimmen het liefste op hoge palen. Gelukkig was er beloofd dat Milou niet in de gordijnen klimt.

Milou had veel last van de drukte in het gezin waar ze woonde (met jonge kinderen). Met pijn in het hart zette het echtpaar waar ze woonde haar op de site van Verhuisdieren. Die site probeert te voorkomen dat dieren in een asiel terecht komen.

Ik moest Milou uit Friesland halen. Een voordeel is dat ze goed Fries verstaat. Omdat Milou de trein niet gewend was keek ze haar ogen uit. Ik dacht: ‘straks wordt ze nog tureluurs van alle indrukken. En een tureluurse kat, probeer die maar weer eens in goede banen te plooien.

In de vensterbank van het nieuwe huis

Ter hoogte van Steenwijk legde in mijn jas over de poezenmand en bij Zwolle sliep ze, om pas bij Rotterdam weer wakker te worden. Daarna hield ze alles en iedereen weer nauwgezet in de gaten.

Eenmaal in ons huis aangekomen mocht ze uit de mand. Milou was direct nieuwsgierig. Alle hoeken en gaten van het huis werden eerst beroken en daarna ‘bekopt’.

Toen die taak was afgerond ging ze zich thuisvoelen, deed een plas op de bak en at brokjes. Daarna liep ze nog een rondje en ging vervolgens liggen rollebollen.

Volgens mij komt het allemaal wel goed met Milou. En met ons. Mits we ons alle drie maar aan de onderlinge gedragsregels houden.  

Sekten en andere ongemakken (2)

De sekteleider is - vindt hij - de enige die jouw problemen op kan lossen. Daarom voelt hij zich beledigd als je een ander raadpleegt als second opinion. Dat geldt ook voor artsen of andere behandelaars die min of meer een goeroestatus hebben gekregen.

In zijn boek noemt Reinier Sonneveld de geschiedenis van dokter Ernst Jansen Steur. Zijn dossier vormde later volgens justitie ‘de grootste medische strafzaak ooit in Nederland’.

Was deze dokter een vervelende dokter, een eng mens, een narcistisch arts die alleen op eigenbelang uit was? Hij werd omschreven als een zeer betrokken neuroloog die altijd uitgebreid luisteren naar zijn patiënten en voor hen dag-en nacht bereikbaar was.

En toch heeft hij tientallen medische missers op zijn naam staan. Om zijn naam hoog te houden stelde hij tal van bijzondere diagnoses, voerde ingewikkelde maar onnodige operaties uit, schreef medicijnen voor die niet werkten. Ondertussen raakte hij onder druk van zijn eigen beroemdheid steeds meer verslaafd aan kalmeringsmiddelen.

Sektarische leider

Hoe wordt een sekteleider zo’n sektarisch leider? Ik heb me dat bij mijn bestudering van Jim Jones en David Koresh steeds weer afgevraagd. Hun optreden leidde uiteindelijk tot de dood van honderden mensen. Waren het van die slechte mensen? Nee: in mijn ogen waren het in de eerste plaats beschadigde mensen. Maar daarnaast werden ze omschreven als zeer betrokken ‘selfmade-theologen’ die een luisterend oor hadden voor vooral kwetsbare mensen.

Hadden deze mensen een vooropgezet plan voor ogen? Wilden ze een grote kerk stichten en vervolgens de leden onder druk zetten zodat ze samen met de leider ten onder zouden gaan? Nee, dat plan hadden ze helemaal niet.

Om een ander extreem voorbeeld te nemen van iemand met trekken van een sekteleider: was Adolf Hitler in 1920 van plan om het hele Duitse volk te gaan overheersen en het uiteindelijk de dood in te jagen? Wilde hij toen het Joodse volk vernietigen? Nee, dat was toen helemaal niet aan de orde. Wel was Hitler anders dan Jones en Koresh. Hij had geen luisterend oor, maar ging alleen maar zijn eigen gang.

Die behandelaar die uiteindelijk een aantal vrouwen financieel en fysiek heeft uitgekleed: was hij toen hij zijn eerste patiënt kreeg al van plan om die vrouwen als verdienmodel te misbruiken? Ik vermoed van niet.

“Sekteleiders kunnen aanvankelijk zelf nauwelijks geloven dat ze zo’n succes hebben” schrijft Reinier Sonneveld. “Eerder lijkt het succes met hen aan de haal te gaan en slechts langzamerhand groeien ze in hun rol. Aanvankelijk komen sommigen zelfs naïef over, verbaasd dat hun woorden zo’n invloed hebben op anderen. Langzaam oefenen ze zich, hun succes wordt groter dan zijzelf, en pas dan worden ze steeds doortrapter, cynischer, meer op macht belust”.

En ik voeg daar nog aan toe: ook steeds banger dat hun macht hen ontnomen wordt. Daardoor wordt hun gedrag steeds extremer. 

Frederiksoord

Toen ik nog jong was kwam ik jaarlijks in Frederiksoord, in het zuidwesten van Drenthe. Mijn oom zaliger, een enigszins roemrucht psychiater, had daar een zomerhuis. De bedoeling was dat de neven uit de familie af en toe het perceel bos uitdunden en de omgezaagde bomen gereed maakten voor de open haard.

De oom heb ik er zelden aangetroffen: hij was van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat aan het werk. De neven konden dus voornamelijk hun eigen gang gaan. Stak de oom alsnog over naar Drenthe, dan deed hij dat met grote haast. Het schijnt dat hij in zijn woonplaats de bijnaam ‘De juichende wielen’ had gekregen.

Het dorp Frederiksoord was een onderdeel van de kolonies die onderdeel vormden van de Maatschappij van Weldadigheid: Wilhelminaoord, Frederiksoord of Boschoord. Ook het dorp Veenhuizen paste binnen het tijdsgewricht, maar daar ging je heen als je het te bont had gemaakt.

Typerende woniningbouw van de Maatschappij van Weldadigheid

In deze streek bevinden zich dus kolonies die bedoeld waren om armoedige mensen uit de grote steden weer op het rechte spoor te krijgen.

Dat viel niet mee: van drie hoog achter in de Amsterdamse Jordaan naar een klein huisje in een bijna onontgonnen gebied. Er werden uiteindelijk zo’n 1400 gezinnen opgevangen. De kolonies kregen ook eigen scholen. Een deel van de arbeidershuizen, woningen voor het personeel, de bakkerij en de slagerij zijn bewaard  gebleven.

Het voormalige postkantoor van Frederiksoord (foto van internet)

De bedoeling was om de heide te ontginnen en er nuttige landbouwgrond van te maken, bijvoorbeeld door haver, rogge of zandaardappelen te telen.

Mensen die zich misdroegen werden uit de kolonie gezet, maar zij stichtten ook weer nieuwe kolonies in de omgeving: de zogenaamde Desperado-kolonies (zoals Nijensleek en Vledderveen). En wie echt te ver ging werd in het gevang gezet – zoals ik al schreef – in Balkbrug of Veenhuizen, waar je vergelijkbare gebouwencomplexen ziet.

Huize Westerbeek in Frederiksoord

De Maatschappij van Weldadigheid stichtte in 1884 de eerste Tuinbouwschool van Nederland in Frederiksoord. De school is inmiddels verhuisd, maar de tuinen zijn er nog, benevens de fruitcollectie van de Noordelijke Pomologische Vereniging. Daar had ik dus nog nooit van gehoord, het betekent: ‘de leer van de fruitsoorten’.

Kater Frits

Het dorp Frederiksoord telt 295 inwoners. Groen Links en de PvdA kregen er bij de vorige verkiezingen de meeste stemmen. Tweederde van de inwoners is 50-plusser. Vandaar het woord ‘Drentenieren’. Je kunt in Frederiksoord niet naar de kerk of naar een supermarkt. Er is wél een brievenbus.

In 2010 had ik een bijzondere ontmoeting van kater Frits in Frederiksoord. Hij viel als een blok voor mijn Gazelle.