En nu volgt er een hypothese die op zijn minst ‘gewaagd’ is. Ik kwam hem tegen in een boek over ontwikkelingsdynamiek. Alleen ben ik helaas vergeten bij welke auteur. Dus mocht iemand die zin herkennen, dan lees ik het graag terug.
“Om zich los te maken uit de emotionele omklemming van de moeder heeft het kind een vader als identificatiefiguur nodig”.
De stelling uit dat boek is gewaagd. Toch neem ik hem even mee in het verhaal van Sebastiaan. Tijdens de gesprekken met Sebastiaan valt op dat zijn vader nauwelijks een rol speelde als persoon die een voorbeeld voor hem was. Sebastiaan was en bleef een moederskindje.
————–
Bij verklaringen voor gedrag wordt veel te vaak gezocht naar een monocausale oorzaak. Bijvoorbeeld: het is ‘alleen’ een neurologisch probleem. Het kind heeft dit…. en dus vertoont het dat gedrag. Dat vind ik een veel te ‘platte’ redenering. “Alles beïnvloedt altijd alles.”
Als ik naar de ontwikkelingsdynamiek kijk zou ik ook kunnen zeggen: Sebastiaan was een gevoelige en daardoor ook gemakkelijk angstige baby. Die angst maakte dat hij extra de veilige nabijheid van zijn moeder op zocht. De angst veroorzaakte vervolgens dat de ‘ik-ontwikkeling’ moeizaam op gang kwam. Sebastiaan ging niet op onderzoek uit. Hij bleef in de buurt van zijn moeder. Dat heeft niet met een onjuiste houding van zijn moeder te maken, maar wel met de gevoeligheid van Sebastiaan.
Om groter te groeien heeft het kind een tweede, een derde, een vierde en een vijfde hechtingsfiguur nodig. Die sprong heeft Sebastiaan te weinig gemaakt. Zonder zijn moeder was hij als peuter ‘nergens’. Bij zijn vader voelde hij zich niet veilig. Er waren ook geen andere directe hechtingsfiguren. Dat betekende voor Sebastiaan dat in emotioneel opzicht alle eieren in één mandje waren gelegd.
—————-
Dit is één van de verklaringen waarom de ontwikkeling van Sebastiaan stagneerde. Het is niet dé enige mogelijke verklaring. Het heeft ook niet met schuld van welke ouder dan ook te maken. Het zijn processen die op de één of andere manier hun loop hebben bij kwetsbare kinderen.
Middelbare school
Erik Erikson ziet de puberteit als een soort herkansing.
Alle ervaringen uit de eerste levensjaren worden nog een keerte door elkaar gehusseld en opnieuw op een rijtje gezet.
In zekere zin is de puberteit een herhaling van de peutertijd: de puber moet, nét als de peuter, leren los te komen van zijn ouders. Maar de peuter deed dat in een veilige omgeving: de beschutting van huis en tuin. Voor de puber is de wereld veel groter, met een oneindige reeks aan keuzemogelijkheden.
Tijdens de puberteit bleek dat het emotionele fundament van Sebastiaan niet zo stevig was als hij nodig had om deze turbulente periode door te komen. Hij had grote moeite om zijn wereld te ordenen en voldoende te kunnen plannen en organiseren.
Sebastiaan had er bijvoorbeeld grote moeite mee om zijn huiswerk te maken. Hij was zó lang bezig met het maken van lijstjes wanneer en hoe hij zijn huiswerk zou maken dat de tijd dat hij werkelijk aan zijn huiswerk zat er onder leed.
Zowel op school als bij zijn vader bestond het beeld dat Sebastiaan onder zijn niveau functioneerde. Helaas leidden zijn onvoldoende schoolprestaties er toe dat hij niet op het VWO kon blijven. Volgens zijn vader lag dat aan het schoolsysteem. De school zou zijn luie zoon meer op zijn verantwoordelijkheden moeten wijzen en een veen strakker regime moeten hanteren.
De communicatie tussen vader en zoon verliep overigens voornamelijk via de moeder van Sebastiaan. Voor Sebastiaan was zijn vader vooral een afwezige vader. Hij was zéker geen voorbeeld voor zijn vader. Het liefste zat Sebastiaan bij zijn moeder aan tafel. Of hij hield zich op zijn kamer bezig met schema’s en plannen voor het huiswerk of met dagdromen.
Sebastiaan gaat van school
Erik Erikson heeft het over ‘waden door de stroop’.
Daarmee bedoelt hij dat mensen die vastlopen zwoegend hun weg gaan. Alle bezigheden kosten energie.
De energie gaat in feite in de verkeerde dingen zitten. Het op zien tegen het schrijven van een werkstuk kostte hem meer energie dan het schrijven van het werkstuk zelf.
Uiteindelijk liep Sebastiaan vast op de Havo. De eindstreep heeft hij nooit gehaald. Zonder diploma op zak verliet hij in de vierde klas de school.
Sebastiaan ervoer dat niet als ramp. Het was meer iets wat bij het leven hoorde. Zo ging dat nu eenmaal met hem. De enige die zich vreselijk opwond over zijn ‘lamlendige zoon’ was zijn vader. Hij had veel meer aangepakt moeten worden. Hij verweet zijn vrouw dat ze van hun zoon een ‘watje’ hadden gemaakt.
