Slachtoffertaal

Mensen zijn 'talige wezens'. Wat je zegt en hoe je iets zegt zegt veel over hoe je in het leven en in je omgeving staat.

Iemand die het altijd heeft over aanbiedingen, hoeveel iets kost, en wat hij heeft uitgespaard is in zijn hoofd erg veel bezig met geld.

Een ander persoon die bij ieder uitje en op elk feest spreekt over menigvuldige ziekte en zeer is waarschijnlijk een hypochonder.

Iemand die het elke keer weer heeft over het slechte weer is echter geen meteoroloog, maar een beroepsmopperaar, of iemand die niet weet hoe hij op een andere manier een gesprek moet beginnen.

Eén van de aspecten die veel zegt over hoe mensen in het leven staan is het gebruik van de zogenaamde slachtoffertaal. Het meest opvallende daarbij is de positie van degene die dit allemaal is overkomen. Hij of zij kan er allemaal niets aan doen, hij stond erbij en keek er naar. En ja, als je voor een dubbeltje geboren bent word je nu eenmaal nooit een kwartje.

Een aantal kenmerken van slachtoffertaal:
– spreken/schrijven in de passieve vorm (‘het is mij overkomen’, ‘ze moesten mij niet’)
– het gebruik van woorden als ‘niets’, ‘niemand’, ‘nooit’, ‘nergens’(‘er komt nooit bezoek’, ‘je kunt nergens terecht’, ‘niemand luistert naar mij’).
– algemene termen gebruiken (‘het is vervelend’, ‘er valt niets aan te doen’, ‘het kan niet anders’).
– onpersoonlijke terminologie hanteren (‘ze doen maar’, ‘het ging nu eenmaal zo’ of standaarduitdrukkingen zoals ‘je moet er mee zien te leven’, ‘het komt zoals het gaat’).

Nog een aantal kenmerkende uitspraken ‘in slachtoffertaal’:

– niet spreken over de eigen verantwoordelijkheid (‘er zijn mensen die daar niet geschikt voor zijn’ als reden waarom de persoon in kwestie niet solliciteert).
– het geven van een indirecte reden om een beslissing uit te stellen(‘als je last van paniek-aanvallen hebt kun je beter niet stoppen met roken’).
– vrijblijvende uitspraken doen (‘later’, ‘eigenlijk’, ‘als ik er aan toe ben’).
– veel praten of schrijven in en verklaren vanuit de verleden tijd(‘alles wat mij is overkomen komt doordat mijn moeder mij niet accepteerde’).
– niet zelf een reden geven voor een bepaalde keuze, maar een derde ten tonele voeren (‘de psychiater vindt ook dat ik rust moet hebben…’).
– bagatelliseren van het eigen aandeel (‘het was een ongelukje’. ‘als ik boos word krijg ik een rode waas voor mijn ogen’).

Geen eigen aandeel

Kenmerkend voor de slachtoffertaal is dat iemand vermijdt om het eigen aandeel onder de loep te nemen. “Sommige mensen zijn nu eenmaal niet geschikt om te werken.” “Als ik stop met roken krijg ik paniekaanvallen.” “Ze moesten me niet en daarom ben ik ontslagen.” “Daar kan ik niks aan doen, want ik heb ADHD.” “Mijn moeder hield niet van me en daarom ging alles mis in mijn leven.” “Het was maar een ongelukje.” “Het biertje viel verkeerd” (na een aanrijding). 

Natuurlijk zijn er mensen die in hun leven veel is overkomen. Tegelijkertijd lijkt het er op dat het gebruik van slachtoffertaal mensen in een onmondige positie houdt. Doordat taal van invloed is op je denken ga je er gemakkelijker in geloven dat je niets bereiken kunt.