De Nationaal Socialistische Beweging was vooral nationalistisch en daarnaast ook socialistisch. Maar toch weer anti-marxistisch. Men wilde een eigen koers varen. Daarnaast was de - volgens historicus Bas Kromhout - principieel anti-democratisch. Ik volg in dit verhaal een toespraak die hij in 2016 heeft gehouden.
Historicus dr. A.A. de Jonge verklaarde het toenemende wantrouwen jegens de overheid in de jaren ’30 vanuit de crisis waardoor velen in bestaansonzekerheid verkeerden. Iemand moest de schuld krijgen en het lag voor de hand dat het aan de overheid lag. Een deel van de kiezers voelde zich aangetrokken tot links-extremisme, een ander deel tot rechts-extremisme. Beiden streefden een alternatieve p0litieke orde na.
De NSB maakte er geen geheim van dat zij de parlementaire democratie helemaal wilde afschaffen. In de toekomstige nationaal-socialistische staat zou geen plaats meer zijn voor afzonderlijke politieke partijen. Mussert lichtte zijn standpunt toe in een toespraak bij het vijfjarig jubileum van de NSB in 1936 en zei (letterlijk citaat):
‘Het grootste recht van een volk is niet, dat het in de gelegenheid wordt gesteld om eens in de vier jaren een stembiljetnulletje op te vullen, maar dat het bij voortduring geleid wordt, voorgegaan wordt door de karaktervolsten en de bekwaamsten, die uit het volk zelf voortkomen en bereid zijn eigen belang en groepsbelang achter te stellen bij de belangen van het volk in zijn geheel. Dit grootste recht is aan het volk ontnomen door de zogenaamde democratie, die in werkelijkheid niets anders is dan partijen-dictatuur, waarin niet karakter en bekwaamheid, maar relaties in de politieke partij of het huis waarin men geboren is, beslissen over de bezetting van regeringsambten.’
Net als de NSB zelf moest ook Nederland onder het gezag van één sterke man komen te staan. Dat moest iemand zijn die los stond van de gevestigde politiek, los van de kerk en van het grootkapitaal. Hij moest een totaal andere politiek gaan voeren. De Wil van de Leider en de Wil van het Volk zouden met die Leider één kunnen zijn.
Overigens vermeed Mussert anderzijds het begrip dictator. Als het volk eenmaal door kreeg wat er aan de hand was zou het zich vanzelf aan de voeten van de grote Leider werpen. En als alle politieke partijen overbodig waren geworden zou er ook geen politieke strijd meer zijn. Het volk was dan eindelijk één en gelukkig.
Kaderlid van Cornelis van Geelkerken ging overigens wel een stap verder. Je ziet bij hem de schaduwen van een komende dictatuur:
‘In onze Staat is geen VARA mogelijk en geen Tribune. Wij zullen niet dulden dat er in ons huis vuurtjes worden gestookt. Wij zullen zelf brandstapels oprichten voor al die rommel.’
Een andere hoge NSB’er speculeerde omstreeks dezelfde tijd in een persoonlijke brief openlijk over de mogelijkheid om concentratiekampen op te richten om tegenstanders in op te sluiten.
De nationaal-socialisten gebruikten het parlement als een podium waarop zij zich konden profileren door stevig oppositie te voeren tegen de regering. Mussert verklaarde openlijk dat hij nooit bereid zou zijn met andere partijen in een kabinet te gaan zitten.
De NSB wilde niet één of twee ministerposten, maar revolutie. ‘Als wij de meerderheid hebben, dan gaan alle stembussen naar de vaalt,’ aldus Volk en Vaderland. En als het via de parlementaire weg niet lukte, was er altijd nog de weg van het geweld.
henk 50 