De mensen vragen mij wel eens: "Henk, kom jij wel eens in Frankrijk?" Dat zal ik jullie zeggen: 'in Frankrijk kom ik zelden': het is te ver fietsen en het OV is er bar slecht. Toch waren we in onze vakantie een paar uur in Frankrijk. Hoe dat zit zal ik jullie uitleggen.
We hebben een jaarabonnement op de Vlaamse bussen en trams. Dat klinkt jullie misschien vreemd in de oren, maar met twee ritten per maand kan het abonnement al uit. De afgelopen twee weken namen we tien keer de kusttram en één maal de bus, dus we reizen vooralsnog budgettair neutraal.
Op deze zaterdag namen we de Kusttram vanuit Oostende naar De Panne. Deze Kusttram is de langste tramlijn van de wereld. Soms rijdt hij ook best snel, zo’n 100 km per uur. Wie het volhoudt reist in 2½ uur van Knokke naar De Panne. De naam De Panne klopt overigens niet: het eindstation ligt in Adinkerke, naast Plopsaland.
Vanuit Adinkerke kun je de rechtstreekse trein naar Antwerpen nemen. Die doet er ook 2½ uur over, want van West naar Oost is België best groot. Belgische treinen zijn veel minder comfortabel dan Nederlandse, zo heeft deze treinlijn geen treinen met airco. Je raakt oververhit of je waait weg. Onze zojuist aangeschafte Belgische bonbons zijn tijdens zo’n reis helemaal gesmolten.
Het verschil tussen de Belgische treinen en trams is overigens dat de treinen links rijden en de trams rechts. De bussen rijden doorgaans ook rechts.
Vanaf het eindpunt van de tram fiets je in een kwartier naar de Franse grens. Je komt dan langs allerlei onderdelen van Plopsaland. Net over de grens begint een prachtig fietspad dat helemaal tot in Duinkerken doorloopt. De Fransen hebben dat fietspad niet zelf bedacht: het loopt over het voormalige tracé van de spoorlijn van De Panne naar Duinkerken. Daar hebben ze nu wel een beetje spijt van, want er zijn plannen om de spoorlijn in ere te herstellen, maar de rails zijn verdwenen en niemand weet waar ze zijn opgeborgen.
De Belgische kust loopt in Frankrijk gewoon door, maar het grote verschil is dat de duinen niet geplet zijn door hoge flatgebouwen. Van die kust zien we overigens vooralsnog niets. Van de dorpen zien we ook weinig, want we fietsen over de spoorlijn die buiten de oude bebouwing langs loopt. Een groot voordeel is dat we weinig last hebben van de wind: de route ligt beschut door veel struikgewas en bomen.
Deze kuststreek is een deel van Frans Vlaanderen. Vanaf de 17e eeuw schoven de Fransen hun grenzen steeds verder naar het noorden op. De mensen hebben het wel over de Russen, maar de Fransen zijn ook geen lieverdjes. Stap voor stap werden er meer gebieden bezet.
Toch werd er tot in de vorige eeuw (ook) Vlaams gesproken, hoewel het taalimperialisme van de Franse overheid strikte verfransing nastreefde. Na de Eerste Wereldoorlog werd het Vlaams zelfs gezien als een staatsvijandige taal.
De Vlaamse taal zie je o.a. nog terug in tal van straatnamen. Opmerkelijk was dat de protestantse catechisaties in het Vlaams werden gegeven. Het gebied was een bakermat van het protestantisme, totdat veel van deze protestanten moesten vluchten als gevolg van de vervolgingen door de Franse overheid. Eén van de meest bekende protestanten uit dit gebied was Petrus Datheen die een psalmberijming schreef die nog altijd in sommige protestantse kerken wordt gezongen. De streek was trouwens ook bekend vanwege de orgelbouw, die later vooral verschoof naar Vlaanderen, zoals orgelbouwer Van Peteghem.
In Rosendaël wijken we af van de route. De naam van de plaats klinkt Vlaams en dat is het ook. Je ziet er veel Vlaamse achternamen. Zo heten de beide wethouders Alain Vanwaelfelghem en Colette Badts.
Het begint een beetje te regenen: hoogste tijd voor een kerkbezoek. Tot onze verbazing blijkt een kerk die er van buiten nogal vervallen uit ziet een prachtig interieur te hebben. Oud is de kerk niet: de Onze Lieve Vrouwe Onbevlekt Ontvangen kerk werd in 1902 gebouwd. In Rosendaël staat ook een neoclassicistisch gemeentehuis dat wel een kopie lijkt van dat van het naburige Duinkerken.
Na de pauze in Rosendaël fietsen we de badplaats Malo-les-Bains binnen. De plaats groeide in de 19e eeuw uit tot een mondaine badplaats. Dat is nu nog te zien aan o.a. tal van villa’s in Art Nouveaustijl/Jugenstil. Er is een brede boulevard met tientallen eetgelegenheden, maar zonder de voor België kenmerkende hoogbouw.
In Malo komt er aan de fietstocht en de vakantie bijna een einde doordat een slagboom naar beneden gaat op het moment dat ik passeer. Tineke slaakt een luide kreet en ik weet net op tijd te bukken. Soms komt het gevaar van boven.
Deze slagboom roept achteraf tal van vragen op, zoals 'waartoe dient deze slagboom', 'wie bedient deze slagboom?', 'waartoe kwam deze slagboom tijdens mijn passage naar beneden?' en 'wie was er verantwoordelijk in het geval van letselschade?' Op deze prangende vragen heb ik geen antwoord kunnen formuleren.
Malo-les-Bains is de badplaats van Duinkerken dat iets meer landinwaarts ligt. Die stad heeft zo’n 80.000 inwoners, maar heeft (net zoals de andere regio’s aan de rand van Frankrijk) te maken met krimp. Vroeger was de plaats berucht vanwege de Duinkerker kapers, die met de Spanjaarden heulden. Tegenwoordig houdt men zich netjes aan de internationale regels van het scheepvaartverkeer. Duinkerken is zelfs de derde haven van Frankrijk. In het zuidwesten liggen de hoogovens en staalfabrieken van Acelor, die – zo te zien – nogal veel roet en rook de lucht inblazen.
Duinkerken werd in de Tweede Wereldoorlog grotendeels verwoest. Dat gebeurde overigens al in 1940 toen het Engelse leger hals over kop moest vluchten. Daarna bouwden de Duitsers de stad om tot vesting.
Pas op 9 mei 1945, dus toen heel West-Europa bevrijd was (!), gaf het Duitse garnizoen zich over. Toen pas kon worden begonnen met de wederopbouw van de stad. Dat verklaart de stedenbouwkundige opzet van Duinkerken: het is allemaal architectuur uit de periode van de Wederopbouw. Door de ligging aan zee doet Duinkerken ons nogal denken aan Rostock aan de Oostzee. Een paar historische gebouwen die opnieuw werden gebouwd, zoals het grootste stadhuis, het belfort (nieuwbouw in 2004) en de Sint Elooiskerk. Belforts zijn kenmerkend voor Vlaamse steden, ook al had Delft ook een Belfort.
Vanuit Duinkerken kunnen we voor 29 euro de TGV naar Parijs nemen, maar de fiets mag niet mee en vanuit Parijs is het een eind terug fietsen naar Oostende. Dus we kiezen voor onze eigen Friese tweewielers.
Hoewel Duinkerken door deze geschiedenis niet moeders mooiste is, verdient de plaats wel een eervolle vermelding. Al het regionale openbaar vervoer is er gratis (tot in De Panne) en er zijn uitstekende fietspaden (beiden met dank aan een voortvarend socialistisch burgemeester) en men heeft er winkels met heerlijk meringue-gebak, een plaatselijke specialiteit.
henk 50 