We zijn allemaal wel eens passief-agressief in de weer. Maar hoe zit dat bij mensen bij wie het kenmerkend is voor het hele plaatje van hun gedrag?
Waar reageert een passief-agressief persoon heftig op?
Ze kunnen het allemaal zélf en ze willen het allemaal zelf bepalen. Daarom reageren ze ook allergisch als er iets moet. “Als het moet, dan doe ik het niet”. Iedere verplichting wordt als last ervaren. Opmerkelijk is dat dit gevoel vooral de kop op kan steken als er niet zoveel gedaan hoeft te worden. Dan wordt een klein heuveltje ervaren als een grote berg.
Mensen met een passief-agressief beeld reageren ook heftig op afwijzing. Dat is opmerkelijk, omdat het net lijkt of ze een positief beeld hebben van zichzelf. En mensen die positief over zichzelf denken kunnen meestal wel tegen een stootje. Maar – net als bij het narcisme – wordt de afwijzing als krenking ervaren.
Dat iemand die afzegt op haar verjaardag is voor mevrouw Van de Beek eigenlijk onverteerbaar. Ze kan de hele dag nadenken over de persoon die niet komt en daardoor vergeten hoeveel mensen er wél zijn gekomen. “Er is bijna niemand geweest” zei mevrouw van de Beek een paar dagen na haar verjaardag.
Welk zelfbeeld hebben mensen die passief-agressief gedrag vertonen?
Ik kan zelf mijn boontjes doppen, daar hoeft een ander zich niet mee te bemoeien! Mensen met dit beeld zijn zeer allergisch voor onvrijheid. Ze hebben het gevoel dat anderen hen steeds willen controleren. Dat heeft te maken met een grote angst om de controle te verliezen. Paradoxaal genoeg zijn zij het juist die de ander willen controleren…
Welk beeld hebben deze mensen van anderen?
Mensen met narcistische trekken vinden de ander altijd minder en dom. Dat is bij mensen met een passief-agressieve persoonlijkheid veel minder het geval. Ze zijn zó bang dat een ander de controle overneemt dat ze zelf de controle maar in handen nemen.
Mevrouw van de Beek heeft de broek aan in huis, ook als ze een jurk aan heeft. Zij bepaalt, want dan houdt ze het overzicht en de controle. Haar vriend neemt weinig initiatief. Mocht hij op een dag toch met een plan komen voor hen beiden, dan zal mevrouw Van de Beek altijd wel iets vinden waardoor het plan niet wordt uitgevoerd. Zo wilde hij onlangs samen met haar een extra bezoek afleggen aan zijn moeder. Maar helaas, mevrouw Van de Beek voelde zich uiteindelijk toch niet zo lekker en het was misschien toch maar beter dat ze thuis bleef…
Kernemoties
Opmerkelijk is dat volgens psycholoog Beck de kernemoties van passief-agressieve mensen voor een groot deel samenvallen met die van mensen met een obsessief-compulsieve persoonlijkheidsstoornis. Als je daar over nadenkt is het misschien ook nog niet zo vreemd. Want passief-agressieve mensen en mensen met obsessief-compulsieve trekken zijn beiden piekeraars. Ze laten beiden ook moeilijk los. Het verschil is dat bij obsessief-compulsief gedrag het denken meer naar binnen gericht is en bij passief-agressief gedrag meer naar buiten. Mevrouw van de Beek is de hele tijd bezig met haar baas en haar vriend, maar mevrouw Kloosterhuis is dag-in dag-uit haar huis aan het ordenen: er mag niets van zijn plek.
Basisgevoelens van passief-agressieve mensen zijn:
- Ergernis: anderen perken mij in, iedereen loopt mij voor de voeten, ze bemoeien zich met me, ik kan niet mijn eigen gang gaan
- Angst: voor afwijzing, er niet bij mogen horen, niet mee kunnen doen
- Jaloezie, wrok: ik word niet gewaardeerd, ze mogen me niet, ik word altijd op een zijspoor gezet, ze zien niet wat ik allemaal presteer
- Spijt, schuldgevoel: ik had mijn tijd veel beter kunnen besteden, ik heb vandaag weer niets uitgevoerd, waarom kan ik niet meer werk verzetten?
Als het niet gaat zoals iemand met deze trekken voor ogen heeft, dan is de strategie: geen openlijk verzet, maar passief verzet. Ogenschijnlijk meewerken, maar ondertussen van alles doen om maar niet effectief te zijn. Soms komt daar ook het eindeloos zuchten en steunen bij: niet zeggen dat je iets van de ander wenst, maar door je gedrag proberen of je toch nog iets gedaan kunt krijgen.
henk 50 