Zoals ik eerder schreef was Mussert aanvankelijk niet antisemitisch, net zo min als zijn voorbeeld Benito Mussolini in Italië. Geleidelijk kwamen er meer antisemitische tendensen binnen de partij, met name toen Hitler de macht in Duitsland over had genomen. Deels uit lijfsbehoud ging Mussert mee in deze omslag richting racisme en antisemitisme.
In december 1939 schreef Mussert in Volk en Vaderland dat een nieuwe wereldoorlog onvermijdelijk was, omdat de Joden de oorlog hadden verklaard aan Duitsland en Italië. Twee werelden stonden volgens Mussert op het punt om op elkaar te botsen, namelijk ‘de wereld van het liberalisme-kapitalisme-marxisme […], of meer op de man af gezegd de JOODSE’ en ‘de wereld van fascisme en nationaal-socialisme’.
Nederland zuiveren van Walen en van Joden
Met andere woorden: net als Hitler beschouwde Mussert het komende conflict als een rassenoorlog. Toen de oorlog een feit was en Nederland werd bezet door de Duitsers, zag Mussert een gouden kans liggen om een etnische schoonmaak te houden. Hij schreef op 27 augustus 1940 een memorandum aan Hitler waarin hij erop aandrong om de zogenaamde ‘Nederlandse levensruimte’ – die bestond uit Nederland, België en de koloniën – te zuiveren van Walen (!) en van Joden. Let wel: dit verzoek deed de NSB-leider ruim vóórdat de Duitsers de eerste antisemitische maatregelen in Nederland invoerden.
Verbod op ritueel slachten en op bioscoopbezoek
Een van die eerste maatregelen was een verbod op ritueel slachten. Dat ging in op 31 juli 1940. Twee maanden eerder al had de NSB via Het Nationale Dagblad stemming gemaakt tegen wat zij de ‘onterende dierenmishandeling’ en de ‘Aziatische wreedheden’ van de Joden noemde.
‘Wij willen overal en te allen tijde gevrijwaard zijn van leden van het ras, dat de kanker is van onze maatschappij’
Ook strijdblad Storm van de Nederlandse SS, die formeel dus een afdeling van de NSB was, liep wat de antisemitische maatregelen betreft soms op de zaken vooruit. In het nummer van 1 augustus 1941 stond een reactie op het verbod aan Joden om bioscopen te bezoeken en bepaalde beroepen uit te voeren. Storm schreef:
‘De verbodsbepalingen hinken nog te veel op twee gedachten. […] De schoonmaak moet niet half zijn. Wij willen overal en te allen tijde gevrijwaard zijn van leden van het ras, dat de kanker is van onze maatschappij.’
Aan het begin van de bezetting namen NSB’ers nog wel eens het heft in eigen hand. Groepen WA-mannen vielen regelmatig Joden lastig op straat. Op 2 september richtten de zwarthemden een ravage aan op de Amstelmarkt in Amsterdam. Zoals eerder beschreven, lokten WA-mannen in februari 1941 gevechten uit met Joden rond het Waterlooplein. Toen WA-man Koot bij de rellen omkwam, draaiden de NSB-kranten de zaken om en spraken ze van ‘Joodse bendes’, die de hoofdstad onveilig zouden maken.
Joden altijd en overal de schuld
In feite gaven de nationaal-socialisten van alles wat zij niet vonden deugen, de Joden de schuld. Dat gold voor relatief onschuldige zaken zoals de zogenaamde verwilderde zeden van de Nederlandse jeugd of de wildgroei van reclameborden in historische binnensteden. Het gold ook voor iedere vorm van tegenstand die het nationaal-socialisme ontmoette in binnen- en buitenland.
In zekere zin valt deze ontwikkeling binnen de NSB te vergelijken met de manier waarop in sommige anti-conorakringen geschreven wordt over een Joods complot, gefinancierd door George Soros en de familie Rothschild.
Toen het verzet binnen Nederland niet viel te ontkennen, werd beweerd dat dit verzet door Joden was georganiseerd. Achter elke internationale vijand, of sat nu Churchill of Stalin was of iemand anders heette, zou ‘de Joodse macht’ staan. De NSB was doodsbang voor deze macht. In het lijfblad van de WA, De Zwarte Soldaat, van 11 oktober 1944 werd verwezen naar het boek Germany Must Perish! van de Joodse Amerikaan Theodore Newman Kaufman. De schrijver van het artikel concludeerde dat ‘het Jodendom’ het Duitse volk wilde vernietigen. Eigenlijk waren de Joden dit altijd al van plan geweest. Maar gelukkig had Adolf Hitler het gevaar ingezien en tijdig maatregelen genomen.
De Führer had de handschoen die de Joden hem hadden toegeworpen, opgepakt en het resultaat was de oorlog, die hij niet zelf zou hebben gewild, maar die zou leiden tot het einde van de Joodse dwingelandij. Aldus De Zwarte Soldaat.
Tot zover de kenmerken van en de ontwikkelingen binnen de NSB tussen 1931 en 1945. Deze bijdrage is ontleend aan een lezing door historicus Bas Kromhout uit 2016.
henk 50 