Angst in corona-tijd (1)

Toen ik in 1975 een heuse griep opliep en dagenlang meer dan 40 graden koorts had heb ik ik een onbewaakt ogenblik een poging gedaan om Asterix en de Noormannen te lezen. 

Ik moest er als gevolg van allerlei ontremmingsverschijnselen zó hard om lachen dat ik bijna ben bezweken. “Man overleden als gevolg van het lezen van Asterix en de Noormannen.” Leuker kunnen we het niet maken.

Maar ik ben er nog en ik moet het even over angsten hebben. Of- zoals één van mijn patiënten zei: “Ik ben engstig.” Ze had bang en eng gecombineerd en dat vond ik geen gekke gedachte.

Er bestaan duizenden vormen van angst en fobie. Je kunt het niet zo gek bedenken of er is wel iemand bang voor. Socioloog Rudi Laermans schrijft dat angsten teveel zijn geïndividualiseerd. De allerindividueelste expressie van de allerindividueelste emotie van de allerindividueelste mens. Maar dat is volgens hem onjuist. Angsten gedijen erg goed in een context van bepaalde maatschappelijke factoren.

Griep rond 2000

De eerste keer dat me dat opviel was tijdens een bepaalde griepgolf rond het jaar 2000. Geen idee meer wat dat was, maar tal van reizigers in de metro waren behoorlijk op hun hoede. Immers: je kon zómaar besmet raken. Niezen was een zeer verdacht verschijnsel.

Omdat ik dagelijks enkele niesbuien heb kon ik in de metro onverwachts een vrije zone om mij heen creëren. Daar stond tegenover dat ik tal van boze blikken te verduren kreeg. Als je zó ziek bent hoor je niet met het OV te reizen. Griep heb ik in dat jaar niet gehad, het was gewoon standaard mijn allergische reactie op, ja, wist ik het maar… Mijn moeder had dat dagelijkse niezen ook in haar gedragsrepertoire, maar ze is toch 93 jaar oud geworden.

Wat is angst?

Laermans noemt een aantal angsten, waarvan ik een deel nooit in de opleiding gehoord heb. Faalangst, statusangst, controleangst, vrijheidsangst, eco-angst, relatieangst, smetvrees. Je kunt overal bang voor zijn. Daarmee wordt niet uitgelegd wat angst is. Als een blaffende hond naar mijn fietskuiten hapt ben ik ter plaatse even bang, maar is dat angst? Ik stap heus niet banger op mijn sijkel. Waar ligt de grens tussen het even bang zijn voor iets wat jou concreet bedreigd en het overmensd (m/v) worden door angsten die in je leven een aanzienlijke rol spelen?

Corona en angst

Daar ga ik nu niet op in. Wel op het verhaal van socioloog Rudi Laermans dat de corona-pandemie heeft geleid tot een toename van de angst bij mensen. “Corona confronteert ons met besmettingsangst, een angst die lange tijd weg was uit onze samenleving, maar waarin mensen voor onze tijd eeuwenlang geleefd hebben”. Die angst ging dieper dan alleen bang worden voor besmetting, want het was en werd ook een contactangst. Een bezoekje aan je oma kon tot gevolg hebben dat ze ziek werd en overleed. En jij was dan mogelijk de ‘doodsbrenger’.

Volgens Laermans hebben de media op allerlei manieren aan die angst bijgedragen. In de media worden vooral de heftige situaties beschreven. Dat is nu eenmaal het thema van het nieuws. Bergamo kwam in het nieuws omdat in een kleine provinciestad honderden mensen overleden. Daar schrik je van. Het is dus uitkijken geblazen.

Aan de andere kant heb ik een vijftal ‘alternatieve kanalen’ gevolgd, zoals ‘Viruswaarheid’. Daar vertrouwde men de reguliere media niet. Was men dus ook minder bang? In mijn waarneming waren veel volgers van die media juist extra bang. Minder bang voor het virus, maar vooral bang voor een overheid die alleen maar kwade bedoelingen had.

Je kunt naar mijn idee dus stellen dat corona in beide 'kampen' tot een toename van de angst leidde, maar dat de kleur van de angst verschillend was. 

De bangmakerij van Jaap Dieleman (3)

Zelf vindt Jaap Dieleman allerminst dat hij mensen bang maakt. De titel van één van zijn videoboodschappen luidt:  "Not be scared, but prepared". Ondertussen zaait hij angst bij mensen die daar extra gevoelig voor zijn in deze coronatijd.

Onderstaand enkele uitspraken die Dieleman deed.

“Het aantal mensen dat sterft aan corona is veel minder dan wat je in de media leest.” Dat klinkt geruststellend, maar zijn boodschap is indirect dat je de media moet wantrouwen: ze verspreiden nepnieuws.

“Dit is een plan uit de hel.” Het gaat hierbij zowel om vaccinatie van de bevolking als om de registratie van gevaccineerden en ongevaccineerden en uiteraard vooral om de invoering van de QR-code.

“Je mag het niet zeggen, maar dit is erger dan de Tweede Wereldoorlog, erger dan de Holocaust.” Dat was een vergelijking waarvan de rechter vandaag oordeelde bij Thierry Baudet dat dit over de grens is, maar met Dieleman hebben we nog een spreker die dit soort uitspraken doet.

“Er zijn rapporten waarin staat dat binnen drie tot vijf jaar al deze mensen naar de hel gaan.” Deze mensen: dat zijn mensen die zich hebben laten vaccineren. En dat ze naar de hel gaan staat symbool voor het feit dat ze overlijden en omdat ze zich hebben laten verleiden tot vaccinatie is er voor hen geen hoop meer.

Wat opvallend is, is hoe Dieleman reageert op kritische vragen. Daar weigert hij op in te gaan. Hij reageert met een Gish-gallop: een opmerking die de vragensteller aan het wankelen moet brengen. Of hij heeft het snel over iets anders. Zijn gesprekstechniek is vergelijkbaar met die van de leiders van de Westboro Baptist Church in de USA, die meerdere malen door Louis Theroux werd bezocht (‘The most hated family in the USA’).

Een voorbeeld dat door een journalist wordt gegeven als deze doorvraagt op de uitspraken van Dieleman is dat Dielam standaard geen toelichting wil geven. Bij de vergelijking met de Holocaust: ,,Het feit dat je alleen over één tekst begint, zegt iets over jou, niet over mij. Dat is geen journalistiek. Je moet mijn boodschap als geheel beoordelen.” En hij beëindigt meteen het gesprek. Bij een andere joutnalist die hem bevraagt over het onderwerp ‘gevaccineerden en de hel’ is zijn reactie vergelijkbaar. Waarom begint die journalist over dat onderwerp en niet over de hongerige kinderen in India?

Jaap Dieleman trok aanvankelijk veel kijkers en luisteraars omdat hij naar eigen zeggen een radicale ommekeer in zijn leven mee had gemaakt: van een aan de heroïne verslaafde kunstenaar naar iemand die zijn hele leven in dienst stelde aan de naaste. Maar geleidelijk was het nieuwtje er af. Religie-onderzoeker Miranda Klaver: “Voor Dieleman moet corona een geschenk uit de hemel zijn geweest. Als reli-ondernemer heeft hij voor zichzelf een nieuwe markt gecreëerd.”

En de in evangelische kring zeer gezaghebbende dr. Willem Ouweneel: “Zo’n type als Dieleman, die hoort nergens bij, kan niet ter verantwoording worden geroepen. En ondertussen lopen een heleboel mensen achter zijn dwaalideeën aan. Dat is natuurlijk gevaarlijk, dat moet je niet willen.”

Jaap Dieleman is niet een persoon die zich ter verantwoording laat roepen. Daarom blijft hij ook een eenpitter. Daarnaast gebruikt hij de Bijbel naar eigen inzicht. Hij pikt er teksten uit en laat vervolgens zijn associatieve vermogens de vrije loop.

Dat is niet de manier waarop we met de Bijbel om horen te gaan. Als Dieleman zegt dat je niet één zin uit zijn verhaal moet plukken, maar de hele boodschap moet bekijken, dan vergeet hij kennelijk dat hij juist degene is die één tekst uit de Bijbel pakt en die los van de context voor eigen doeleinden inzet. 

De doodstraf voor Marion Koopmans

Nog een bijzondere mevrouw. Ze doorziet al 25 jaar de corruptie in Nederland. Ze was dus niet verbaasd dat er een corona-virus bedacht werd. Met voorbedachten rade werd het in Nederland geïmporteerd om chaos te creëren.

Mevrouw noemt zichzelf specialist op het gebied van strategisch management. Ze is recruiter en expert op het gebied van communicatie. Tevens is ze coach en vertrouwenspersoon. Je mag jezelf al deze titels meegeven, want het zijn geen beschermde titels.

Mevrouw is eigenaar van een bedrijf, maar dat bedrijf is nergens te vinden. Ook is ze zelf niet te vinden op Linked-in.

Wel had mevrouw ooit een blog. In 2015 suggereerde ze dat poepcontroles een beoordelingsgesprek zouden kunnen ondersteunen. Mensen kunnen tijdens een gesprek liegen, maar poept liegt. En als meerdere mensen op een afdeling slechte poep hebben, dan functioneert de afdeling natuurlijk slechter. Misschien satirisch bedoeld, maar gezien de gehele context zou mevrouw het ook wel eens serieuzer kunnen bedoelen. Want mevrouw heeft van alles met alternatieve geneeswijzen en gezonde voeding. Als je daar aan werkt krijg je geen covid (dat niet meer is dan een griepje en bovendien virologisch nooit is aangetoond) en je blijft het hele jaar gezond. Voor mensen die toch een beetje pech hebben is er Ivermectine.

Zo'n poepgesprek is weer eens heel iets anders dan een POP-gesprek of een QR-code. Mevrouw was haar tijd vér vooruit.

Mevrouw kwam in beeld doordat ze zaterdag een tweet verstuurde waarin ze aangaf dat Marion Koopmans de eerste was die door het Tribunaal de doodstraf krijgt opgelegd. Dat doet ze in nogal dreigende taal.

Gelukkig was ze via een andere route traceerbaar en ik heb haar een mail gestuurd. Het was netjes van mevrouw dat ik een uitgebreid antwoord van haar kreeg. Daarin staan in een paar A-viertjes zo ongeveer alle complotten verwoord die ik in het afgelopen jaar tegen ben gekomen. Evenals talloze onbewezen ‘feiten’.

Mevrouw ziet het probleem niet van de vermelding dat Marion Koopmans de eerste is die de doodstraf krijgt van het Tribunaal. Ze geeft namelijk de feiten weer. Dat Tribunaal komt er en het is zeker dat Marion Koopmans de doodstraf krijgt. “Niet alleen deze vrouw, maar ook alle leden van het OMT, van Dissel, Kuiper,  Osterhaus. Rutte, de Jonge, Hoekstra, Grapperhaus, Ollungren,  Kaag en nog veel meer zullen voor een tribunaal komen. Want ze hebben allemaal meegewerkt aan de uitrol van de experimentele gentherapie.“

Het loopt dus niet best af voor deze mensen. Voor de poeprecruiter wel. Zij lacht alvast in haar vuistje. 

Preken helpt niet

Dat zeg ik regelmatig tegen mensen die LVB'ers begeleiden. LVB'ers zijn mensen met een Lichte Verstandelijke Beperking. Dat zijn er zo'n twee miljoen in Nederland. Eén van de kenmerken is dat het een onzichtbare beperking is.

Mensen met een Lichte Verstandelijke Beperking houden er vaak een ongezonde leefstijl op na. Ze hebben vaker dan anderen veel overgewicht, ze eten ongezond, ze roken meer dan gemiddeld in Nederland en ze onderhouden hun gebit gemiddeld aanzienlijk slechter dan andere Nederlanders. Het zijn vaak de mensen die als 50-plusser al als ‘ongezond’ worden gekenmerkt met meerdere gezondheidsproblemen op een rijtje.

Kinderwens

Vrouwen met een Lichte Verstandelijke Beperking hebben vaak discussies over een kinderwens. Ik ben ooit betrokken geweest bij het schrijven van een nota over deze kinderwens. Aan de ene kant wil je geen tweedeling in de samenleving (de ene groep mag wel kinderen, de andere niet). Aan de andere kant weet je dat veel ouders met een verstandelijke beperking niet goed in staat zijn om kinderen op te voeden. Het ‘recht op een kind’ botst dus met het ‘recht van het kind’.

Tegelijk is de ervaring dat hoe meer je als begeleider zegt dat een vrouw met een verstandelijke beperking beter geen kind kan krijgen, des te groter wordt het verzet. Het verheven vingertje werkt juist averechts.

Mondzorg

Vorige week was ik op een congres over mondzorg bij mensen met een lichte verstandelijke beperking. Ze poetsen zelden of onregelmatig hun tanden en kiezen en ze drinken fris alsof het water is. Daar gaat je gebit. Als tandarts of als mondhygiënist wil je dan graag vertellen dat het anders kan en beter moet. Maar die adviezen hebben geen enkel effect. Deze patiënten hebben namelijk al hun hele leven gehoord dat ze het niet goed deden.

Overigens: een leeftijl veranderen is een enorme klus. Dat geldt niet alleen mensen met een lichte verstandelijke beperking, maar eigenlijk alle mensen in de samenleving. 

Pas als je er in slaagt om zoveel mogelijk buiten het oordeel te blijven en een vorm van gesprekstechniek hanteert waarbij de patiënt zoveel mogelijk zélf op ideeën komt zie je soms dat er een wissel (langzaam) wordt omgezet. Manieren van gespreksvoering zijn het ‘oplossingsgericht werken’ en de ‘motiverende gespreksvoering’.

Niet vaccineren

Hetzelfde patroon (‘preken helpt niet’) zie je ook bij mensen die zich niet willen laten vaccineren met de huidige vaccins tegen corona. Hoe meer ze het gevoel krijgen dat er over hen geoordeeld wordt, des te meer schieten veel van deze mensen in de weerstand. “Ze willen vaak wel veranderen, maar ze willen niet veranderd worden” schrijft psychologe Sandra van Dijk.

Volgens Van Dijk heeft het ‘wegzetten’ van deze groep een averechts effect: ze worden stelliger in hun bewering dat er een medisch complot achter het vaccineren zit. Je zou met deze groep in gesprek moeten gaan over de voor-en nadelen.

Het lastige is – vind ik – dat de stellingen in feite al betrokken zijn. De meeste mensen die tegen vaccinatie zijn zijn inmiddels volhardend in hun standpunt. Ze willen autonoom zijn en de controle behouden. Vanuit die behoefte is er ook sprake van een groot wantrouwen tegen de overheid.

Aan de andere kant is er sprake is van opnieuw een dreigende noodsituatie waarbij geen tijd meer te verliezen valt. Je hebt dus weinig tijd om in gesprek te gaan waardoor de druk alsnog wordt opgevoerd. En het verzet dus ook weer groter wordt.

Wat dat betreft valt de situatie te vergelijken met een patiënt bij de tandarts die mogelijk drie jaar nodig heeft om én het poetsen 'in zijn systeem te krijgen' én om zijn leefstijl aan te passen. En dat terwijl de tandarts meent dat zijn gebit - als het zo door gaat - over twee jaar getrokken moet worden. Wat is dan wijsheid? 

Corona en griepgolven

Meneer, u weet toch ook net als ik wat er aan de hand is met corona? Vroeger waren er ook griepgolven. Ik heb als matroos heel wat golven meegemaakt, maar ook heel wat griepgolven.

Ik ben al bijna 70, meneer. Nou, dan heb je wel wat meegemaakt. En het vrouwtje zeker. Ik zat op zee, maar zij zat thuis in de penarie. Ene kind ziek en dan het andere, zijn die weer beter dan de derde. En als die beter was kon ze weer van voren af aan beginnen. En ze had een zwakke rug, meneer, dat kwam van het werk met de bejaarden, meneer, je moest toen hoppa die ouwetjes in je eentje in bed doen. Dat mag nu niet meer, dan krijg je de Arbo op je dak. Stelt trouwens niks voor, meneer, die hele Arbo. Alles rot van boven tot onder betekent dat eigenlijk.

Maar meneer, als ik in China was waren daar golven en als ik hier was waren hier golven. Iedereen in paniek, ziekenhuizen vol. De mensen doen net of dat van deze tijd is, meneer, maar dat was vroeger ook al zo. Overal golfde het, elk voorjaar weer meneer. Maar daar hoorde je niks over toentertijd. Weet u wat het is, het wordt nu aangedikt. Het staat opeens in de krant. Dat deden de kranten vroeger niet. Ze zetten het niet in de krant. Ze wilden de mensen niet ongerust maken, maar dat doen ze nu wel.

Weet u meneer, toen ik op zee zat had ik nooit de griep. Dat komt door de zoute lucht, meneer. Zand schuurt de maag en zout spoelt de neus. En weet u wat het gekke is, meneer, dat zijn zakenmannetjes hoor, die dat zeewater in flesjes doen. Zoutoplossing voor 3,49 euro meneer. Zeven harde guldens, meneer. Bij het Kruitvat. Nou, dat ken ik veel goedkoper zelf maken: het spoelt gewoon hier beneden langs. Bij het trappetje naar beneden en dan heb je een liter zout water. Handeltje meneer. Als ik dat eerder had bedacht had ik verder nooit meer hoeven te werken. Ze zeggen dat de economie slecht draait, meneer, maar geloof dat maar niet. Moet je kijken hoeveel containers er hier langs varen. Dat is nog nooit zoveel geweest. Daar zitten heus niet allemaal maskertjes in. Dat van die maskers, dat was maar even. Weet u, dat vind ik ook wel gek. Ik dacht dat die Chinezen allemaal van de ratten waren besnuffeld, maar nu lopen wij er ook mee. Waren hullie nu zo vooruitziend of hebben wij het allemaal nageaapt? En dan die moslimvrouwtjes met dat gaas voor de ogen. Had die Mohammed dat allemaal aan zien komen van die corona? Maar toch raar dat dan alleen de vrouwen zichzelf zo inpakken. Dan heb je straks alleen nog maar vrouwen over. Maar mij ken dat niet schelen hoor, vrouwen maken geen oorlog, mannen wel. Misschien ook wel beter als er minder mannen zijn.

Maar die griepprik, die heb ik dit jaar toch wel genomen, meneer. Elke winter werd ik ziek sinds ik niet meer vaar. Te weinig zout water gesnoven, denk ik. In de zomer denk je niet aan dat flesje. En in de herfst is het te laat. Dus neem snuif ik nu elke dag zout water. Gewoon lekker aan zee en ondertussen boten kijken. Raar is dat: als je op een boot zit kijk je naar de vrouwen maar als je aan land zit kijk je weer naar de boten.

Maar dat van die corona. Mijn buurman werd ziek en hij kon bij ons helemaal niet terecht in het ziekenhuis. Hij moest met de helekopter naar Groningen. Ik dacht nog ‘ik heb nog nooit in een helekopter gezeten zal ik nou ook eens vigeleren dat ik ziek ben?’ Gratis vliegreis meneer met zo’n helekopter. Ja, ik ben wel bijna 70, maar ik staat nog steeds open voor nieuwe dingen. Mijn vrouw niet, meneer, die zit het liefste achter de geranimums. Maar dat hoorde je vroeger toch niet, dat je dan met de helekopter helemaal naar Groningen moest omdat er geen bedden waren. Nou ja, bedden dat ken natuurlijk wel, je ken ook een stapelbed neerzetten in het ziekenhuis. Ken allemaal meneer. Ik heb mijn halve leven in een stapelbed gelegen op de boot. Moesten we altijd even overleggen. Slaap jij boven, slaap ik beneden.

Maar je leest nu dat de ziekenhuizen weer vol gaan liggen, vroeger las je dat niet. Weet u, dat komt ook door de bezuinigingen. Als er genoeg bedden zijn is er helemaal geen golf. Dan merk je dat gewoon niet. Net als op zee met een grote boot, meneer, dan merk je de storm ook bijna niet. Behalve als je aan dek komt, dan waai je meteen met de deur naar buiten. Effen een sigaretje aan dek roken, dat is er niet bij. Maar binnen roken kan ook niet, dat mag weer niet van de Arbo. Ze zeggen niet dat roken verboden is, ze regelen het gewoon zo dat je helemaal niet kunt roken. Binnen mag het niet en buiten ken het niet. Kijk, laten ze dan eerlijk zijn en gewoon zeggen dat je niet meer mag roken. Maar dit is er om heen draaien. Net doen of het wel mag, maar het kan niet. Ze willen natuurlijk geen stemmen kwijt, want de helft van de mensen die stemt rookt ook. U kijkt mij wel verbaasd aan, meneer, maar echt, de meeste mensen roken nog steeds. Je ziet ze alleen niet meer. Want dat mag niet. En dus doen ze het stiekem.

Maar die golf, meneer, die komt door de bezuinigingen. Dat kan dus echt niet. Want we hebben nu een probleem en volgend jaar weer. Want het heet niet voor niks covid-19. En de volgende heet covid-20. Volgend jaar hebben we covid-22. En zo ken ik nog wel een tijdje doorgaan als u begrijpt wat ik bedoel. Een kwestie van doortellen. En tussendoor krijg je dan ook nog de vogelgriep. Kun je ook van alles bij bedenken. De kakatoe-griep, de mussengriep, de zeemeeuwgriep. Nee, van die griepen zijn we voorlopig niet af. Dus moet je genoeg bedden hebben, dan stelt de griep niks voor.

Weet u waar het geld in zit? Dat zit in de Betuwelijn. Die kostte zó dondersveel geld meneer. En ziet u daar wel eens een trein rijden? En als er eentje rijdt zijn alle wagons leeg, meneer, ik heb het zelf gezien. Daar komt het allemaal van. Die Betuwelijn kost zóveel geld dat er geen geld meer is om bedden te kopen voor de ziekenhuizen.

Voor mezelf maak ik me geen zorgen meneer. Ik ben nog geen 70. Dus ziek zal ik er niet van worden. En elke dag een zoute neus halen helpt ook.

Kijk, dat missen die landrotten. Daar hebben ze geen zoute neuzen, want er is geen zee. En mijn buurman, die ging ook nooit naar de zee. Nou, dat hebt-ie geweten. Hij was doodziek. Nou ja, één mazzeltje, hij mocht wel mee met de helekopter.

Drang naar samenhang (6)

Hoogleraar cognitieve psychologie Rolf Zwaan heeft een oordeel over mensen die zich zogenaamd als deskundige opstellen, maar die in werkelijkheid weinig van een onderwerp afweten.

Dat is uiteraard dagelijks kost op social media. Nu ben ik geen medicus. Op medische hoofdlijnen kan ik misschien nog wel eens wat napluizen, maar als het om specifieke vakkenis gaat kan ik echt niet goed onderscheiden wat juist of onjuist is. Als twee virologen elkaar in de haren vliegen over de technische kenmerken van een vaccin, hoe zou ik kunnen beoordelen wat waar of onwaar is? Trouwens; veel zaken zullen we pas op den duur zeker kunnen weten.

“Er sterven wekelijks 2000 mensen na vaccinatie”. Dat bericht is juist.

Wat ik nog wel een beetje kan is kijken naar de cijfers. Zo werd een bericht verstuurd op Twitter dat er in Nederland 2000 mensen in één week zijn overleden na vaccinatie. Ik kan dan zeggen: “U hebt hélemaal gelijk!” Gemiddeld sterven er namelijk 2500 mensen per week. Omdat 82% van de mensen is gevaccineerd kan het heel goed zo zijn dat er 2000 mensen zijn overleden ná vaccinatie. Alleen zegt dat aantal helemaal niets.

Russische roulette met Wim Kreté

Een zekere Wim Kreté uit Heusden heeft daar een nuancering op aangebracht. Nee, er sterven geen 2000 mensen als gevolg van vaccinatie. De dodelijke injecties zitten gewoon tussen de niet-dodelijke prikken. Anders zou het teveel opvallen. Om de bevolking verder uit te laten dunnen is straks de derde en de vierde prik nodig. Kijk, dat gaat niet meer over statistiek, dat is duidelijk weer een complot-theorie. Dat zegt meer over Wim Kreté. Maar ook hij slaagt er in om samenhang te creeëren. Hij heeft helder waarom er niet opeens files voor de begraafplaatsen staan. Het plan is veel slimmer doordacht: mensen worden stapsgewijs vermoord met het vaccin.

Bullshitten

Vergeet Facebook en Twitter. Daar word je niet vrolijk van. Maar wanneer een president vol overtuiging beweert dat chloordioxide werkt bij covid-19, hoe zit dat dan? Dat noemt Rolf Zwaan bullshitten. Iemand die bullshit praat is niet geinteresseerd in de waarheid, maar het is ook geen liegen. Hij vertelt gewoon zijn eigen verhaal omdat hem dat in politiek opzicht het beste uitkomt. Hij zal dus ook niet de moeite doen om het verhaal te checken bij mensen die voldoende medisch geschoold zijn. Hij vangt iets op en gaat daarmee aan de haal.

Zo was Donald Trump benaderd door één van zijn meest fanatieke fans en deze man beweerde dat bewezen was dat het gebruik van chloordioxide zó effectief was dat er geen maatregelen meer nodig zouden zijn en ook geen vaccin. Dat klonk Trump als muziek in de oren en hij nam het zonder enige check mee naar een persconferentie. De man die hem dit vertelde is een sekteleider die zelf chloordioxide aanmaakte en daar flink rijk van werd. Hij zit inmiddels gevangen vanwege fraude.

Vorige week keek ik naar een preek van een dominee die tijdens een kerkdienst beweerde dat de maatregelen in de kerk allemaal onzin waren. "Er moet hier een wonder gebeuren, wil er ook maar één kerkganger besmet raken." Ook dit was bullshitten. Hij vergat maar even dat er in enkele kerken in Frankrijk en Duitsland tientallen kerkgangers besmet waren geraakt en ook waren overleden.   

Obscurantisme

Bullshitten is wat anders dan obscurantisme. Iemand als Trump moet het hebben van de one-liners. Een obscurant maakt het juist ingewikkeld. Hij houdt een gloedvol betoog vol vaktermen en referenties die voor niemand controleerbaar zijn. Het is eigenlijk een vorm van Gish-gallop. Je overdondert de ander met jouw kennis en je geeft de ander niet de gelegenheid tot weerwoord.

De obscurant slaagt er - door zijn ingewikkelde betoog - wél in om volgers te mobiliseren. Die begrijpen het verhaal ook niet, maar gaan wel met bepaalde citaten op de loop. Op die manier is het woord 'gen-therapie' bij de vaccinaties een eigen leven gaan leiden. 

Drang naar samenhang (3)

Corona creëerde - voor onze generatie - een totaal nieuwe toestand waar we niet op voorbereid waren. We konden dus ook niet terugvallen op 'situatieschetsen' uit het verleden. Aldus hoogleraar cognitieve psychologie Rolf Zwaan. 

Er waren wel mensen die zich enigszins hadden voorbereid. Zo waren er tal van virologen en immunologen die meenden dat er niet aan een pandemie viel te ontkomen, o.a. door het vele reisgedrag van mensen. Als er eenmaal ergens een nieuw virus ‘los zou breken’ zou dat binnen de kortste keren de alle uithoeken van de aarde kunnen bereiken. Maar voor de gemiddelde Nederlander was dat een ‘ver van mijn bed-show’. Het zou allemaal wel meevallen, dat soort verhalen hoorden bij de Science Fiction. Bovendien was er inmiddels zóveel kennis in de medische wereld dat het virus wel op tijd tot staan zou kunnen worden gebracht. Kijk maar naar het dodelijke ebola: dat bleef ook geïsoleerd binnen Afrika.

Wat daarbij vergeten werd is dat de meeste Afrikanen het geld niet hebben om de wereld rond te reizen. Als je kijkt naar de frequenties van de luchtlijnen over de wereld zie je hoe een nieuw virus zich heel snel via reizigers (vooral van oost naar west vv boven het noordelijk halfrond) over de hele wereld kan verspreiden. De pest deed meer dan een jaar over de verspreiding over (alleen) Europa, nieuwe virussen kunnen zich binnen enkele weken over de hele wereld verspreiden. 

Plotseling kwamen er alarmerende berichten uit Bergamo in Noord-Italië. Een voetbalwedstrijd van de plaatselijke voetbalclub geldt daar als ‘biologische bom’ waardoor binnen enkele weken duizenden inwoners besmet raken met corona. Toch gaat de stad niet in lock-down, want de overheid wil de econoimie draaiende houden. Er sterven die eerste maand meer dan duizend mensen aan corona. De druk op de ziekenhuizen en begraafplaatsen is zó groot dat er legertrucks worden ingezet.

Kleinzoon Stefano (18 jaar) is verdrietig. Zijn beide opa's en oma's zijn overleden. „Voor mij, en voor velen van mijn generatie, zijn ze een baken, een houvast", vertelt hij met tranen in zijn ogen. „In Italië heb je een uitdrukking: als een oudere overlijdt dan verbrandt er een bibliotheek. Hier in Bergamo is een hele reeks aan bibliotheken verbrand. Een hele generatie is weggevaagd.’’

Hoe alarmerend ook, in Nederland is er dan nog geen sprake van paniek. Sterker nog: de eerste verhalen dat het allemaal wel meevalt in Bergamo doen al snel de ronde. De legertrucks zouden zijn ingezet om de lock-down politiek af te dwingen. Dat bericht was o.a. te lezen op de site van Viruswaarheid. Daarmee komt het verhaal van Professor Zwaan weer om de hoek kijken.

Als informatie te nieuw en te groot is en we ons niet kunnen baseren op eerdere ervaringen, dan ontstaan er gaten in ons denken. We kunnen het allemaal niet bevatten. We gaan die gaten opvullen met andere verklaringen. Op die manier proberen we weer samenhang te creëeren. 

Drang naar samenhang (1)

Hoogleraar cognitieve psychologie Rolf Zwaan heeft een boek geschreven. In deze tijd vol verwarrende informatie is het een actuele publicatie. Hoe komt het dat er zulke tegengestelde geluiden ontstaan rond corona? Waarom lukt het steeds minder om een brug te slaan tussen de verschillende 'stromingen'? 

Hoe slaan we informatie op? Volgens professor Zwaan gaat het om twee aspecten. Er gebeurt iets in je omgeving en er zit informatie in je geheugen. Met die combinatie maak je een situatieschets. Dat wat je ziet of ervaart is dus niet feitelijk, het wordt altijd ‘vermengd’ met vroegere ervaringen.

Ik neem een voorbeeld uit mijn eigen praktijk. Je maakt een afspraak met een nieuwe tandarts. Van tevoren vul je een intake-formulier in. Op het moment dat je bij zijn voordeur staat heb je al een beeld van wat jou te wachten staat. Er zal een balie zijn, er zal een wachtruimte zijn, je denkt dat er een ruimte is waar je nog even je tanden kunt poetsen, en er zal een behandelkamer zijn met een man die alvast in passende kleding rondloopt, jou nog een paar vragen stelt en die je vervolgens uitnodigt om in de stoel plaats te nemen.

Dat kun je dus allemaal niet weten, want je bent nog nooit bij deze tandarts geweest. Je hebt een plaatje gemaakt op basis van jouw vroegere ervaringen met tandartsen. Dat plaatje zit als herinnering in je geheugen en het maakt de voorspelling hoe het straks zal gaan minder spannend.

Maar stel je nu eens voor dat dat hele plaatje niet klopt. Er is geen wachtkamer, je kunt nergens nog even je tandenpoetsen, de tandarts doet de deur open en je staat meteen in de behandelkamer. Je valt bij wijze van spreken met de deur de behandelkamer binnen. Bovendien blijkt de tandarts geen man maar een vrouw te zijn. Ze loopt niet in tandartskleding, maar ze is helemaal ‘gothic’ uitgedost.

De nieuwe tandarts (foto: Trendhunter)

Nu klopt je voorspelling dus helemaal niet meer. Voor de meeste mensen is een bezoek aan de tandarts nog altijd spannend (ik vind het overigens een vorm van ontspanning, maar ik ben niet gemiddeld). Dat maakt dat je denken meteen op scherp komt te staan. De stress van tevoren in combinatie met het plaatje dat helemaal niet uitkomt maakt dat je niet meer weet waar je aan toe bent. Je kunt eigenlijk geen situatieschets meer maken.

Volgens professor Rolf Zwaan kom je dan in een ongrijpbare situatie terecht. Je kunt geen verbanden meer leggen. Je zou kunnen zeggen (en dat haal ik uit de theorie over het autisme) dat je hersenen helemaal ‘bezet’ zijn geraakt: de emmer is vol, je kunt geen kant meer uit. Wat er dan gebeurt is dat je ‘bevriest’.

Het kan ook zo zijn dat je hersenen gaan als een gek ratelen om weer grip op de situatie te krijgen. Die grip kan bijvoorbeeld bestaan uit het weglopen uit de situatie: 'sorry, u bent geen tandarts, ik heb me in het adres vergist' 

Het eigen gelijk en de wetenschap

In vervolg op het blog over Dolores Cahill: ook mensen met hoge opleidingen kunnen met hun uitspraken flink de fout in gaan. 

Regelmatig lees ik dat mensen zich beroepen op Nobelprijswinnaars, ‘dus dan is het waar’. De problemen ontstaan echter wanneer die Nobelprijswinnaars uitspraken doen buiten hun eigen vakgebied. Linus Pauling raakte bijvoorbeeld geobsedeerd door het idee dat megadoses vitamine C veel ziekten zouden kunnen genezen. Luc Montagnier, de mede-ontdekker van hiv, is nu helemaal overgestapt naar de alternatiee geneeswijzen.

Eenmaal behaalde resultaten in het verleden bieden geen garantie voor het gelijk in de toekomst

Dat mag, maar je moet je bij die overstap niet beroepen op het feit dat het wel goed moet zijn omdat je Nobelprijswinnaar bent. Die Nobelprijs werd toegekend vanwege een heel ander werkgebied. Met name dat buiten het eigen vakgebied treden en daar op grond van andere verdiensten een beroep op doen wordt door het OSS een groot gevaar genoemd.

Natuurlijk kun je wel hypothesen opwerpen en daar komen ook originele gedachten uit voort, maar de fout zich in het algemeen geldig verklaren. Een immunoloog is niet automatisch een viroloog en een huisarts is niet meteen een deskundige op het gebied van het effect van Vitamine-C. Je kunt niet op basis van ervaring binnen één praktijk zeker weten wat wél en wat niet werkt.

Daarnaast, schrijven de auteurs, is het beoordelen van wetenschappelijke artikelen is op zichzelf al een uitdaging. De peer review van manuscripten vóór publicatie is slechts één laag van deze kritische beoordeling. Slechte statistieken en twijfelachtige methodologieën kunnen gewoon verspreid worden, totdat iemand die wat dieper heeft doorgespit opeens ontdekt wat er aan mankeert (zoals het HCQ-onderzoek van Diedier Raoult waarbij stevig met de cijfers gerommeld was).

Ook eigen waarden en normen kunnen een dusdanige sturing geven aan de uitkomsten dat de interpretatie van de gegevens naar één kant wordt gestuurd. Zo zien we momenteel tal van publicaties waarbij de hang naar individuele vrijheid dermate sturend is dat de bewijzen voor het eigen gelijk alsmaar worden uitvergroot en de andere kant van het verhaal gebagatelliseerd wordt (‘covid-19 is slechts seizoensgriepje’).

Persoonlijkheidskenmerken spelen een rol

Tenslotte: onderzoekers die graag en veel de publiciteit zoeken hebben bij kritiek de neiging om hun gelijk extra te onderstrepen. Mijns inziens geldt dat met name die personen die solistisch werk doen, zonder dat ze worden bijgestuurd door collega’s binnen hun team. Het teruglopen van de aandacht in de media leidt dan tot het doen van nóg meer en nóg scherpere uitspraken.

Daar komt nog bij dat je de meeste aandacht krijgt als je flink tegendraads handelt. Voor die solistisch opererende opiniemakers is het zeer verleidelijk om op allerlei manieren in the picture te blijven. Het levert niet alleen veel aandacht, maar ook veel geld op. Je wordt op die manier een goeroe.

En als je toch minder gevolgd wordt, dan dompel je jezelf onder in de rol van slachtoffer. Je wilde wel, maar de MSM zijn bevooroordeeld en Big Pharma heeft teveel macht. Jij zette je in voor de mensheid, maar je werd niet begrepen.

Daar hoef ik geen namen bij te noemen: je komt ze vanzelf tegen en de komende maanden ook steeds vaker.

De hersenscheten van Dolores Cahill

Wil je een wandelende verzameling van álle sceptische theorieën die rond covid-19 de ronde doen, dan heb je aan mevrouw Dolores Cahill een goede. Ze wandelt er niet alleen mee, ze verspreidt ze ook. 

Ik doe haar niet helemaal recht: ze is geen aanhanger van de Qanon-beweging van David Icke. Je zult haar niet horen zeggen dat je met een vaccinatie ook een chip in je lichaam krijgt.

Dolores Cahill studeerde immunologie. Tot voorkort gaf ze college aan de eerste jaars-studenten van de medische faculteit in Dublin. Het vak dat zij doceerde heet ‘Wetenschap, medicijnen en samenleving’. Daarnaast was ze actief binnen de nationalistische Irish Freedom Party. Daar is ze geschorst als lid. Zelfs die rechtse partij vond haar opvattingen te extreem.

Het komende jaar geeft ze ook geen colleges meer aan eerstejaars-studenten. Des te meer tijd heeft ze nu om haar alternatieve theorieën rond covid-19 te verspreiden. Momenteel is ze voorzitter van de World Freedom Alliance. Daar wordt ze nadrukkelijk gepresenteerd als hoogleraar, maar volgens Nederlandse normen zou ze gewoon docent zijn. Ze deed geen wetenschappelijk onderzoek. Ik geef ook nog steeds af en toe les aan de universiteit, maar ik ben slechts een verstrooide professor.

Voorbeelden van haar opvattingen zijn allerminst onbekend. Je leest ze ook bijna dagelijks op bijvoorbeeld de site van Viruswaarheid (Willem Engel), al is de HCQ nu vervangen door Ivermectine.

• COVID-19 wordt voorkomen door vitamine C, D en zink in te nemen
• De meest effectieve behandeling van een Covid-19 infectie is HCQ
• Het dragen van een neus/mondmasker leidt tot zuurstofgebrek en daarmee ook tot een daling van het IQ
• Fysieke afstand is niet nodig. Alleen de mazelen, TBC, pokken en ebola worden door fysieke nabijheid overgedragen
• Een persoon die een ander vaccineert met een RNA-vaccin kan worden aangeklaagd voor moord.
• Toen de eerste ouderen in het VK werden ingeënt met Pfizer voorspelde ze dat de meeste van deze mensen de komende maanden ernstig ziek zullen worden en dat miljoenen ouderen zullen overlijden.
• Vaccins zijn niet nodig. Wie eenmaal op natuurlijke wijze covid-19 heeft opgelopen is voortaan levenslang immuun voor deze ziekte. Dus laat het virus maar rondgaan in de samenleving.
• Gezondheid is een kwestie van persoonlijke verantwoordelijkheid. Ziektes worden voorkomen door gezond te eten, zonlicht op te nemen en de juiste supplementen te kopen. Wie ziek wordt heeft dat aan zichzelf te wijten.

In een analyse van de denkbeelden van Dolores Cahill schrijft McGill van het Office for Science and Society (OSS, augustus 2021) dat het spanningsveld tussen academische vrijheid (mensen in de wetenschap moeten onbevangen hun denkbeelden kunnen uitdragen) en de vraag naar de wetenschappelijke onderbouwing hier weer duidelijk aan de orde is. Er werden al eerder vraagtekens gezet bij de opvattingen van mevrouw Cahill, maar de universiteit was terughoudend in het nemen van maatregelen. Academische vrijheid was en is een groot goed.

Aan de andere kant waren veel van de opvattingen van mevrouw Cahill niet onderbouwd. Ze bleek hier echter niet op aanspreekbaar te zijn. De HCQ onderzoeken bleken statistisch onbetrouwbaar te zijn en wetenschappelijke gatenkaas te zijn, vitamine C, D en zink voorkomen covid-19 niet, mensen kunnen (gevaccineerd of niet) bij herhaling ziek worden van covid-19 en er zijn geen miljoenen ouderen in het VK binnen enkele maanden overleden.

Mevrouw Cahill neemt haar eenmaal ingenomen standpunten echter niet terug. Er is bij haar geen sprake van voortschrijdend inzicht. En dat is nu juist één van de kenmerken van het wetenschappelijk werk.

In het artikel las ik een aardig woord voor de wijze waarop mevrouw Cahill haar mening verspreidt. Ze laat hersenscheten. Ze is geen expert op alle gebieden die ze meent te kunnen overzien. Ze is expert in het laten van hersenscheten.