Groots en kwetsbaar

Vanuit het zogenaamde ontwikkelingsdynamische denkkader wordt narcisme gezien als een vroegkinderlijke ontwikkelingsstoornis. Maar dat wil nog niet zeggen dat deze stoornis een gevolg is van verwaarlozing in de vroege kinderjaren.

Het werkmodel is als volgt. Narcistische mensen hebben vaak grandioze fantasieën over hoe belangrijk ze zijn en dat ze in de toekomst nog belangrijker zullen worden. Maar ze zijn onvoldoende in staat om onderscheid te maken tussen het ‘zelf’ en de belangen van de ander. De vraag ‘Dat wil ik, wat wil jij?’ stelt hen voor grote problemen. Sterker nog: ze komen vaak niet eens aan die vraag toe.

Verstoord zelfbeeld

Daarnaast hebben ze een verstoord zelfbeeld: het is kwetsbaar en brokkelig. Het zijn de zwakke dijken van een eiland in een vorig blog: ze worden zomaar overspoeld door bijvoorbeeld een kritische opmerking van een ander.
Maar dat gemakkelijk geraakt en gekrenkt worden is eng. De reactie die voor hen onmogelijk is is dat ze terug gaan naar wie ze zelf zijn. Ik noem dat ook wel ‘ego-syntoon’ zijn: het klopt wie je bent met hoe je je gedraagt, een persoon uit één stuk. Van zulke mensen straalt rust uit.

Alleen al de rust is een onmogelijkheid van mensen met narcisme. Hun basis is onrust, rust roept angst op. Er moet dus iets gedaan en gepresteerd worden. Waarom? Omdat dat bij de ander ontzag oproept (het externe zelfbeeld).

Verslaafd aan bewondering

De drijfveer van mensen met narcisme is de aandacht en de bewondering door anderen. ‘Wat zal mij bewondering en speciale voordelen opleveren?’ Deze verslaving aan aandacht door een ander verhindert de mogelijkheid om een stabiel gevoel van eigenwaarde te ontwikkeling. Er is sprake van een permanente emotionele onrust. Ze zijn niet in staat om ‘vreugde op te wekken bij de ander’, behalve door het geven van geschenken of tijdelijke aandacht (de buitenkant).

De redenering is dus eigenlijk dat mensen met een grote mate van narcisme anderen geen geluk kunnen brengen omdat ze zelf van binnenuit ongelukkig zijn. Ze zijn bezig te overleven in plaats van te leven. Daarom scheppen ze een bewonderd beeld van zichzelf. Maar er is niets ‘over’ waar de ander in kan delen.

"Zo wordt de narcist een defensieve individualist, vermomd als 
onafhankelijk persoon die niemand nodig heeft. Maar de paradox is dat ze juist zo afhankelijk zijn van anderen voor waardering en goedkeuring". 

Geen bedankjes, geen excuses

Het maakt ook dat mensen met narcisme slecht hun dank kunnen betuigen. Immers: iemand bedanken betekent dat je afhankelijk van hem of haar bent geweest. Ja, ze kunnen wel bedanken, maar dat is dan weer materieel, met extreem grote bossen bloemen, waardoor ze maken dat de ander hén weer moet bedanken.

Ook het maken van gemeende verontschuldigingen past niet binnen het narcisme. Dat wordt alleen gedaan om er weer winst uit te halen (bijvoorbeeld spijt betuigen, omdat de rechter dan een lichtere straf oplegt.

En dan de regels die in de samenleving gelden. Die zijn niet van belang voor mensen met narcisme. Regels zijn voor anderen, maar zij zijn zó bijzonder dat ze ook de regels mogen overtreden. Ze zijn immers de uitzonderingen. Iemand met narcisme mag rustig te laat komen op zijn werk, want hij werkt al hard genoeg.

Parafrase van een deel uit het artikel CASCADING CONSTRAINTS: THE ROLE OF EARLY DEVELOPMENTAL DEFICITS IN THE FORMATION OF PERSONALITY STYLES, Doris McIlwain, Australië, 2009