Toen ik nog jong was kwam ik jaarlijks in Frederiksoord, in het zuidwesten van Drenthe. Mijn oom zaliger, een enigszins roemrucht psychiater, had daar een zomerhuis. De bedoeling was dat de neven uit de familie af en toe het perceel bos uitdunden en de omgezaagde bomen gereed maakten voor de open haard.
De oom heb ik er zelden aangetroffen: hij was van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat aan het werk. De neven konden dus voornamelijk hun eigen gang gaan. Stak de oom alsnog over naar Drenthe, dan deed hij dat met grote haast. Het schijnt dat hij in zijn woonplaats de bijnaam ‘De juichende wielen’ had gekregen.
Het dorp Frederiksoord was een onderdeel van de kolonies die onderdeel vormden van de Maatschappij van Weldadigheid: Wilhelminaoord, Frederiksoord of Boschoord. Ook het dorp Veenhuizen paste binnen het tijdsgewricht, maar daar ging je heen als je het te bont had gemaakt.
In deze streek bevinden zich dus kolonies die bedoeld waren om armoedige mensen uit de grote steden weer op het rechte spoor te krijgen.
Dat viel niet mee: van drie hoog achter in de Amsterdamse Jordaan naar een klein huisje in een bijna onontgonnen gebied. Er werden uiteindelijk zo’n 1400 gezinnen opgevangen. De kolonies kregen ook eigen scholen. Een deel van de arbeidershuizen, woningen voor het personeel, de bakkerij en de slagerij zijn bewaard gebleven.
De bedoeling was om de heide te ontginnen en er nuttige landbouwgrond van te maken, bijvoorbeeld door haver, rogge of zandaardappelen te telen.
Mensen die zich misdroegen werden uit de kolonie gezet, maar zij stichtten ook weer nieuwe kolonies in de omgeving: de zogenaamde Desperado-kolonies (zoals Nijensleek en Vledderveen). En wie echt te ver ging werd in het gevang gezet – zoals ik al schreef – in Balkbrug of Veenhuizen, waar je vergelijkbare gebouwencomplexen ziet.
De Maatschappij van Weldadigheid stichtte in 1884 de eerste Tuinbouwschool van Nederland in Frederiksoord. De school is inmiddels verhuisd, maar de tuinen zijn er nog, benevens de fruitcollectie van de Noordelijke Pomologische Vereniging. Daar had ik dus nog nooit van gehoord, het betekent: ‘de leer van de fruitsoorten’.
Het dorp Frederiksoord telt 295 inwoners. Groen Links en de PvdA kregen er bij de vorige verkiezingen de meeste stemmen. Tweederde van de inwoners is 50-plusser. Vandaar het woord ‘Drentenieren’. Je kunt in Frederiksoord niet naar de kerk of naar een supermarkt. Er is wél een brievenbus.
In 2010 had ik een bijzondere ontmoeting van kater Frits in Frederiksoord. Hij viel als een blok voor mijn Gazelle.
henk 50 