Het maken van overgangen (1)

Mevrouw van Dijk is een vitale vrouw op leeftijd. Tot voorkort ging ze drie keer in de week zwemmen. Maar vorig jaar is ze daarmee gestopt. 

Volgens eigen zeggen kreeg ze het niet meer voor elkaar. Het zwemmen vond ze op zichzelf wel prettig en ontspannend, maar ze kreeg steeds meer moeite met ‘het gedoe er om heen’. Het uitkleden, het afdrogen, het aankleden, het alles er om heen organiseren.  

Dit aspect van het ouder worden wordt door de omgeving lang niet altijd gezien. Het zijn vaak niet de activiteiten zelf die het probleem vormen, het is de moeite met de overgangen van de ene situatie naar de andere situatie. Zo kan het zich klaar maken om naar de kerk te gaan (sleutels pakken, bijbel en liedboeken klaar leggen, jas aantrekken, wachten op vervoer) meer energie kosten dan de kerkdienst als zodanig.  

Maar is dat een vreemd verschijnsel? Aan cursisten stel ik wel eens de vraag hoe het voelt als je een drukke dag hebt gehad en je moet ’s avonds ook nog weer de deur uit. Dan blijkt het de deur uit gaan een aanzienlijke berg te zijn.

En dan heb je jezelf eindelijk bij elkaar geraapt en je komt op de plaats van bestemming (een verjaardag bijvoorbeeld) en dan zie je dat de hele woonkamer vol zit. Het liefste zou je dan misschien stiekem het cadeau door de brievenbus willen gooien om daarna weer snel te vertrekken. Helaas past het cadeau niet door de brievenbus, dus je zult (zucht!) wel aan moeten bellen.

Naarmate we ouder worden zit ons hoofd sneller vol. En als je hoofd vol zit kan er weinig informatie meer bij. Alle prikkels worden al snel teveel. Je wordt dan dus ook moe van de indrukken. Bovendien heb je minder overzicht. Een gevolg daarvan kan zijn dat je je meer richt op de details, op de dingen waar je nog wél overzicht over hebt. Dat kan dan een obsessie worden, iets waar je de hele dag mee bezig bent. Het kan zijn dat het daarom bij oudere mensen soms erg precies komt. De lepeltjes moeten daar worden opgeborgen, de vorken in dat vakje, de kopjes moeten op een heel speciale manier in de kast worden gezet.

Maar is dát dan wél een vreemd verschijnsel? Op het moment dat je hoofd vol zit kun je veel minder variatie aan. Als we het erg druk hebben, hebben we veel meer de neiging om de zaak onder controle te houden. Het komt dan allemaal veel preciezer.

Je kunt er meestal redelijk tegen als spullen op verschillende plekken liggen, dat de kranten niet gesorteerd zijn, dat de prullenbak vrij vol zit. Maar als je hoofd vol zit wordt de ‘speling’ opeens veel minder. In dat verband wordt wel eens gezegd: ‘een vol hoofd vraagt om een leeg bureau’.