Kataplexie

In mijn werkzame leven heb ik heel wat wonderlijke motorische verschijnselen gezien. Begrijpen is een ander verhaal.

Zoals P, een jongeman die spontaan neer kon vallen. Het was in de tijd van de breakdance. P kon dat als de beste. Maar dat gebeurde niet bij bepaalde soorten muziek, maar als hij schrok. Bijvoorbeeld van een dichtslaande deur.

Hij stortte zo bizar ter aarde dat je zou denken dat hij alle botten gebroken had. Zoals bij een trekpop waarbij je het touw los laat. Zo zag ik hem ook een keer in een ooghoek tegenover ons huis op de stoep neerstorten. De stoep was hard, maar hij brak niets.

Omdat niemand wist wat er aan de hand was werd P drie maanden opgenomen op een centrum voor onderzoek naar epilepsie. Daar kwam het verschijnsel drie maanden lang niet voor…

Later werd er door familie een paragnost bij hem ingeschakeld. Deze man gaf een verklaring voor het gedrag. P was in zijn vorige leven (tijdens de Eerste Wereldoorlog) gefusilleerd. Het neervallen was een gevolg van een herbeleving van het dodelijke schot. Niet bekend was of P aan de kant van de Duitsers of van de Fransen en Engelsen had gevochten. Dat wilde ik wel graag weten...

In de vakliteratuur bestaat de term ‘kataplexie’. De afgelopen week kwam ik dat woord weer tegen bij de bespreking van een cliënt. Achteraf doet me het gedrag van P het meeste denken aan deze vorm van verslapping van de skeletspieren. Dat zijn de spieren die vastzitten aan je botten. Je kunt je voorstellen dat je compleet instort of uit elkaar valt als die spieren verslappen.

Je kunt de slapte ervaren als een lichte zwakheid (zoals slapheid bij hals of knieën, verzwakte gezichtsspieren of onvermogen om duidelijk te praten) tot volledige lichaamsinstorting. Dat laatste leek bij P aan de hand. Opmerkelijk vond ik dat hij altijd bij bewustzijn bleef. In dat opzicht leek het dus (inderdaad) niet op epilepsie.

De aanvallen duren meestal enige seconden tot enkele minuten, in enkele zeldzame gevallen kan het uren duren. De aanvallen kunnen worden uitgelokt door intense emoties, zoals lachen, schrik, boosheid en opwinding.

Kataplexie is een bekend verschijnsel bij narcolepsie als iemand spontaan in slaap valt en neerstort terwijl hij bijvoorbeeld in de rij staat te wachten. De schrik is doorgaans groter voor de omgeving dan voor de persoon zelf.