Het lezen over complotten maakt dat mensen zich meer machteloos gaan voelen. Je gaat de toekomst minder positief zien, je kunt de overheid niet meer vertrouwen, overal zit wat achter. Aldus de Britse psychologe Karen Douglas.
Ze suggereert ook dat complotdenken de drempel verlaagt naar grensoverschrijdend gedrag. “Als mensen merken dat anderen samenzweren en antisociale dingen doen, lijkt het ook oké om zelf de grenzen van wat mag op te zoeken. Als de wereld wordt bestuurd door een select aantal superrijke en corrupte mensen, waarom zou jij je dan aan de regels moeten houden?”
Volgens Douglas (geciteerd in: The enduring allure of conspiracies, Greg Miller, Knowable Magazine, 14 januari 2021) is het vrijwel onmogelijk om mensen die al langer in complotten geloven met argumenten van een andere mogelijkheid te overtuigen. Ze kunnen ook niet meer meerdere opties naast elkaar leggen.
Het is wat dat betreft net zoals bij wanen: het gaat niet meer om de feiten. Sterker nog: als iemand met andere feiten aan komt is dat een bewijs dat die persoon gemanipuleerd wordt of onderdeel uitmaakt van het foute kamp.. Of – in de termen van coronasceptische sites wat vriendelijker geformuleerd- op zijn minst ‘nog niet wakker is’.
Sekte: het kan niet niet waar zijn
Van sekten is bekend dat ze vaak sterk eschatologisch denken. Via ingewikkelde berekeningen (die ook weer op een associatieve manier plaatsvinden) wordt bijvoorbeeld het einde van de wereld berekend. Op 21 januari 2021 zal de wereld vergaan en de gelovigen (die zich doorgaans verzameld moeten hebben op een berg of een andere markante plek) zullen behouden blijven. Maar wat gebeurt er dan met de sekte als de datum niet blijkt te kloppen? Valt iedereen dan van zijn of haar geloof af. Nee, het wonderlijke is dat het veel sekteleden sterkt in hun geloof!
De Qanon-beweging had voorspeld dat de inauguratie van Joe Biden niet door zou gaan omdat er een massale volksopstand plaats zou vinden en dat Donald Trump voor zijn tweede termijn bevestigd zou worden. Dat is allemaal niet gebeurd. Zijn de Qanon-aanhangers nu massaal weggelopen? Daar is geen enkele aanwijzing voor. Het maakt dus voor complotdenkers niet uit of een bewering bewezen onwaar blijkt te zijn.
Je kunt het complotdenken dus o.a. herkennen aan de wijze waarop men met andere informatie om gaat. Als het zo is dat er meer bewijs van het tegendeel komt en men gaat des te sterker het eigenlijk benadrukken is dat een signaal dat je met een complottheorie te maken hebt.
henk 50 
Bedankt voor deze heldere beschrijving.
Na een huwelijk van meer dan 30 jaar kan ik niet verder met mijn man, hij is al enige jaren complot denker en ik kan niet meer, ik ben hem kwijt geraakt. Complot denken maakt meer kapot dan je lief is.
Ik ben hier heel eenzaam in maar ik weet zeker, helemaal in deze coronatijd, dat er meer mensen zijn in dezelfde situatie zijn beland, je geliefde verliezen aan zoiets als complot denken….
Heeft iemand ook tips? Of hoe ik met lotgenoten en/hulpverlening in contact kan komen of wat dan ook?
Je verhaal vandaag vind ik sterker dan het vorige. Niet open staan voor andere mogelijkheden als aanwijzing om een complot theorie te herkennen.
Dat we een onbetrouwbare overheid hebben is bewezen, maar dat is geen complot. Het is gewoon hoe het systeem kan werken. De sekte achtige groepen met complot theorieën gebruiken meestal voorbeelden van falende systemen in hun verhaal, maar koppelen daar dan hun ongeloofwaardige theorie aan vast. Misschien zijn mensen geneigd om een leugen te geloven als die is ingepakt in waarheden.
Leuk, toch een stukje theorie Festinger!
Met dat complot denken is het altijd makkelijk een zondebok aan te wijzen. Zo’n theorie kan veel kapot maken in de maatschappij.