Zorgen voor als compensatie

"Ik ben gaan werken, werken, werken. Alles om maar niet te hoeven voelen. Ik voelde me beter als ik kon zorgen. Voor mijn moeder, voor mijn zusjes." Aldus de 24-jarige Yassin in 'Met mijn ziel onder de arm' (door Riet Fiddelaer-Jaspers, 3e druk, 2015)

Yassin werd zeer gewaardeerd om zijn inzet: hij stond altijd klaar voor zijn moeder en zijn zusjes. Maar achteraf concludeert hij dat het roofbouw was: zorgen voor een ander om zelf maar niet teveel te hoeven voelen.

Een bekende TV-ster vertelde in iedere glossy wat voor perfecte man en kinderen ze had: een model-gezinnetje. Maar voor haar volkomen onverwachts wordt ze door haar man verlaten. Het beeld van het perfecte gezin viel voor even aan diggelen. Maar al snel verschenen er nieuwe berichten in de glossy's: een overgelukkige oma die voor haar kleinkinderen mag zorgen.

Uitgebreid wordt het beeld geëtaleerd hoe geweldig ze als zorgende oma is. Ook hier is zorgen voor een compensatie. Het beeld van de TV-ster die het thuis allemaal perfect op orde heeft moet in stand blijven.  Riet Fiddelaer: deze behoefte aan compensatie heeft alles te maken met het masker waarmee iemand de pijn van binnen probeert te verbloemen. Het is schone schijn, die de pijnlijke binnenkant moet maskeren.

Het zorgen voor een ander kan dus een vorm zijn om dieperliggende pijn maar niet te hoeven voelen. Fiddelaer-Jaspers schrijft over het volgende mechanisme: a) het vermijden van de pijn b) door het zoeken van voortdurende afleiding met als streven en c) het gevoel te creëren dat je daarmee voor jezelf en voor de ander van betekenis bent.

Sandra: “Wat jullie van me zien is de buitenkant. Van binnen is er prikkeldraad. Dat is pijnlijk, maar het uit de war halen doet nóg meer pijn. “

Zorgen voor anderen is een groot goed. Naastenliefde maakt een samenleving menswaardig. Maar zorg kan ontsporen als het dwangmatig wordt (‘compulsive helping’: Paula Lampe). Dat gebeurt als de zorg moet dienen om een eigen emotioneel tekort op te vullen.

Zoals bij Femke. Ze was lang betrokken geweest bij de zorg voor haar moeder. Op die manier hoopte ze erkenning te krijgen. Die kreeg ze niet. Met het overlijden van haar moeder viel ze in emotioneel diep gat. Achteraf zegt ze erover: "De zorg voor mijn moeder was eigenlijk een project met als doel om alsnog de erkenning te krijgen die ik miste."