Transactionele analyse en sociaal-emotionele basiskleur

Al veel vaker heb ik over dit onderwerp geschreven.

Gisteren in de trein kreeg ik een brainwave. Dat is het voordeel van het schudden van de trein als je over een rijtje wissels rijdt.

De brainwave was de volgende: de positie die mensen innemen heeft alles te maken met hun sociaal-emotionele basiskleur. 

Hoe verder iemand zich sociaal-emotioneel heeft kunnen ontwikkelen: des te meer zal hij in staat zijn om samen te werken (dat is de volwassen positie).

Baby’s, peuters en jonge kleuters kunnen niet samen werken. Een peuter kan vaak alleen samen spelen met anderen als er een volwassene in de buurt is. Is die volwassene niet in de buurt, dan zal die peuter proberen het spel van het andere kind te bepalen. Om maar niet te spreken van het doen van een spelletje en het tegen je verlies kunnen, dat is al helemaal moeilijk.

Mensen die tijdens deze vroege ontwikkelingsfasen emotioneel grote schade hebben opgelopen zullen vaak de Ouder-positie innemen. Dat is de boven-positie: ik bepaal hoe jij je moet gedragen, hoe jij moet denken, hoe jij moet handelen. Een voorbeeld is de narcist, die helemaal vanuit zichzelf denkt en bepaalt wat de ander moet doen. Dat is een vorm van egocentrisch denken. Er zit weinig samen in.

Als de hechting verstoord is verlopen (bijvoorbeeld angstig-ambivalent) zul je zien dat het beeld wisselend is. De boven-positie wordt snel en onvoorspelbaar afgewisseld door de onder-positie. De persoon is op het ene moment groot en bepalend en heel snel daarna zit de persoon in één van de kind-posities (‘ik ben zielig’, ‘niemand luistert naar mij’, ‘ze moeten altijd mij hebben’). Dat is vaak de slachtoffer-positie. Je ziet dit patroon o.a. vaak met mensen met borderline-problematiek.

Hoe gezonder de sociaal-emotionele basiskleur, hoe bredere de balk van de volwassen-positie zal zijn. De persoon kan goed samenwerken en weet in verschillende situaties de daarbij passende rollen aan te nemen…

Of het waar is weet ik natuurlijk niet. Het kwam door de wissels bij station Leiden dat ik op dit idee kwam. Maar volgens mij zit er wel iets in…